Ouders over hun transgender kind
Acceptatie voorwaarde om evenwichtig mens te worden
Eind mei vond het derde Transgender Filmfestival plaats in cultureel centrum De Balie aan het Leidseplein in Amsterdam. Dit jaar was er op de slotdag speciale aandacht voor genderjongeren, jongeren die de gender waarmee ze vanaf hun geboorte worden geïdentificeerd niet als hun ware sekse ervaren. Aan de hand van drie documentaires werden verschillende fases belicht die een transgender doormaakt. Van het onderkennen van 'het foutje van moeder natuur' door de transgender zelf tot de acceptatie daarvan, door ouders, familie en vrienden. Het programma was verdeeld in een filmgedeelte en een discussiegedeelte waarin ouders van transgenderjongeren over hun ervaringen vertelde. In het programmaoverzicht schreef organisator Kam Wai Kui: "Aandacht geven aan deze kinderen betekent eigenlijk ook aandacht vragen voor het kind in onszelf. We hebben dat kind in ons harder nodig dan we denken. Het is met name het kind in ons dat ons laat ontroeren en maakt dat we vragen durven stellen en plezier kunnen hebben. Plezier is het zoetst als we het - ongeacht de leeftijd - met kinderlijke genoegens kunnen beleven." Het programma bevatte vele mooie momenten waarin de bezoeker het kind in zich vrijelijk kon laten spelen. Ilse Vlaming doet verslag.
In het eerste deel van het programma over transgenderjongeren worden drie documentaires vertoond: Just Call me Kade, 'De dag dat ik besloot Nina te zijn' en 'XX to XY, Fighting to be Jake'.
Just Call me Kade vertelt het verhaal van een veertienjarige Amerikaanse die weet wat ze wil: een jongen zijn. In de door Sam Zolten gemaakte korte film uit 2001 verandert Kate door het toedienen van hormonen langzaam in een all American boy. Gesteund door familie en vrienden ziet Kade de toekomst na vele sombere jaren uiteindelijk vol goede moed tegemoet. Een opmerkelijk verhaal vol inspirerende interviews.
In de tweede documentaire is te zien hoe de elfjarige Guido voor het eerst als Nina in meisjeskleren naar een verjaardagsfeestje gaat. Van zijn moeder mag Guido alleen in de weekenden meisjeskleding dragen omdat ze bang is dat hij anders gepest wordt. Als Guido in een rokje naar het verjaardagspartijtje gaat, blijkt dat niemand er vreemd van opkijkt. De Nederlandse documentaire is in 2000 gemaakt door Ingeborg Janssen.
In XX to XY - Fighting to be Jake, tenslotte, is te zien hoe Jake zijn veranderende hormonen onder controle probeert te krijgen. Net als Kade wist ook Jake al op jonge leeftijd dat hij een jongen in een meisjeslichaam was. Jake ziet er ondertussen uit als een man, maar worstelt nog enorm met zijn transidentiteit en met seksualiteit.
Na een pauze gaat het programma verder met een discussiepanel. Aan tafel zitten Els, Betty en Leo, alledrie ouder van een transgendertiener die net of bijna in de pubertijd is. Onder leiding van Ines Orobio de Castro praten zij openhartig over kwesties waarmee iedere ouder van een transgenderkind te maken krijgt. Wat doe je als je kind zich anders gedraagt dan een stereotype jongen of meisje? Moet je je zoontje in een jurk naar school laten gaan? Hoe vertel je het de buitenwereld, als je het de buitenwereld al vertelt?
"Willem was vier toen hij zich vragen stelde over zijn identiteit, iets wat normaal gesproken is voorbehouden aan de puberteit." Aan het woord is Els. Els is moeder van drie zoons, de jongste, Willem is twaalf en transgender. "Willem ziet er uit als een meisje, gedraagt zich als een meisje, maar wil wel Willem worden genoemd. Verder weet Willem nog niet wat hij wil, maar hij weet wel dat hij over zijn identiteit wil nadenken." De andere panelleden vertellen soortgelijke verhalen. Leo is vader van twee kinderen. "De oudste, Valentijn, is een jongen die nog niet weet of hij een jongen wil blijven of een meisje wil worden."
Aan de grote, definitieve beslissing om tot geslachtsaanpassing over te gaan, gaat vanzelfsprekend veel denkwerk vooraf. Een proces dat begint met herkenning en erkenning. Ouders spelen hierbij een niet te onderschatten rol. Erkenning betekent acceptatie; een voorwaarde om tot een evenwichtig mens uit te kunnen groeien. Willem, Valentijn en Susy hadden het geluk dat hun ouders inzagen dat ze anders waren dan een doorsnee jongen of meisje. Al op zeer jonge leeftijd viel het de ouders op dat hun kind zich anders gedroeg dan op grond van het uiterlijk was te verwachten. Els: "Voor een ouder is het heel lastig om datgene wat je voor je ogen ziet gebeuren te benoemen. Je merkt al vanaf een jaar of drie dat je kind zich anders ontwikkelt dan je op grond van de sekse zou verwachten. Zo wilde Willem absoluut niet met het jongensspeelgoed van zijn twee oudere broers spelen."
Ook de kinderen van Betty en Leo hadden duidelijke en consequente voorkeuren voor 'het andere'. Zo kreeg je Susy onder geen beding in een jurkje als ze naar een partijtje ging en speelde Valentijn alleen maar met poppen, in een jurk en met lang haar. "Kinderen kiezen het speelgoed en de kleding die bij hun sekse passen", weten de drie ouders uit ervaring. "De keuze voor het andere is heel essentieel en heel consequent."
Het gebeurt geregeld dat ouders afwijkend gedrag van hun kind niet als zodanig herkennen. Je staat erbij en kijkt ernaar, maar kunt niet benoemen wat er nou eigenlijk aan de hand is. Totdat het onderwerp ergens ter sprake komt. Zo verging het Betty, Leo en Els althans. Na lezing van een artikel over transgenderjongeren vielen veel vraagstukjes als een puzzel in elkaar. Op een bijeenkomst over transgenderjongeren kwamen ze elkaar tegen. Uiteindelijk resulteerde de ontmoeting in de oprichting van Berdache, een zelfhulpgroep waar ouders van transgenderkinderen over hun ervaringen kunnen praten.
Na het punt van herkenning en acceptatie van de transgender door zichzelf en de directe omgeving begint de strijd om acceptatie door de buitenwereld. Stel: je staat met je gezin twee weken op de camping; vertel je het?
De drie panelleden kiezen er alle drie voor om het maar direct bij aankomst mede te delen. "Mensen voelen zich verraden als ze er na drie weken achter komen dat het buurmeisje eigenlijk een buurjongetje is", weet Els uit ervaring. Ook Leo pleit voor een goede voorbereiding: "Als Valentijn naar een nieuwe sportclub of klas gaat, hebben we eerst een gesprek met de coach of mentor. Vervolgens schrijven we een brief waarin we alles uitleggen. Vaak geeft Valentijn daarna nog een spreekbeurt waarna mensen vragen kunnen stellen. Het breekt het ijs en je merkt dat het mensen geruststelt."
Rijst de vraag of je een kind op deze manier niet ontneemt vrijelijk kind te zijn.
Els: "We willen het kind juist kind laten zijn en de keuzes laten maken die bij het kind horen. En er valt ontzettend veel te kiezen." En Leo: "Om onze zoon meer tijd te gunnen om erachter te komen of hij als man of vrouw door het leven wil, proberen we onder begeleiding van de genderkliniek de puberteit uit te stellen."
Gespreksleider Ines de Orobio de Castro vraagt de panelleden naar hun ervaringen met de eerste keer dat hun zoon of dochter uit de spreekwoordelijke kast kwam.
"Willem was acht toen hij vertelde dat hij in meisjeskleding naar school wilde. Wij dachten dat het misschien niet zo'n goed idee was omdat we niet wisten hoe de kinderen op school zouden reageren. We waren doodsbang dat hij gepest zou worden. We wilden hem tegenhouden, maar ineens zagen we Willem al buiten lopen. Op dat moment kun je twee dingen doen. Of hem terugroepen en hem een vreselijke dag bezorgen, of erop vertrouwen dat hij weet waar hij mee bezig is. Toen hebben we de school gebeld dat Willem eraan kwam."
Bij Susy werd haar kleding pas een probleem toen het schoolzwemmen begon. "Ze wilde absoluut geen badpak aan," vertelt Betty. "Uiteindelijk heeft ze één keer een badpak aangetrokken. Een actie waarom haar vriendjes hard hebben gelachen."
Valentijn wilde juist altijd heel graag een badpak aan. "We hebben zo'n badpak met een rokje voor hem gekocht. Dat was niet zo'n grote aanschaf. Toen Valentijn ook in meisjeskleding naar school wilde, stonden we wel even te kijken. De enige kleding die we hadden waren de heksen en prinsessenjurken uit de verkleedkist."
Naar aanleiding van de antwoorden vraagt de gespreksleider de ouders of het leven van een transgendermeisje wellicht gemakkelijker is dan dat van een jongetje. "Een meisje", zegt zij, "kan zich heel jongensachtig gedragen zonder op te vallen; een jongen in een jurk moet zich gelijk verantwoorden."
De drie panelleden spreken deze gedachte resoluut tegen. Els denkt dat het juist andersom moeilijker is. "Doordat een jongen zich al op jonge leeftijd moet verantwoorden wordt hij ook weerbaarder. Veel meisjes worden pas echt geconfronteerd met hun ongewenste gender als ze gaan menstrueren en borsten krijgen. De paniek is dan vaak hemelhoog. Een goede ondersteuning kan de eenzaamheid minder groot maken."
Zie voor kinderen/jongeren en transgender op deze site:
Lezing over crossgender bij kinderen (2003)
Transgender in jeugdboek: Majlent (2002)
Transseksualiteit in jeugdboek: Dwaalsporen (2002)
Een school voor transseksuelen lijkt mij ideaal (2001)
Zelfhulpgroep Berdache (2000)
Hoera, het is een mensje (1999)
Voor meer informatie over Berdache kunt u ook doorklikken naar www.wgtrans.nl.
www.continuum.nl - onafhankelijk digitaal tijdschrift over gender en transgender
In het eerste deel van het programma over transgenderjongeren worden drie documentaires vertoond: Just Call me Kade, 'De dag dat ik besloot Nina te zijn' en 'XX to XY, Fighting to be Jake'.
Just Call me Kade vertelt het verhaal van een veertienjarige Amerikaanse die weet wat ze wil: een jongen zijn. In de door Sam Zolten gemaakte korte film uit 2001 verandert Kate door het toedienen van hormonen langzaam in een all American boy. Gesteund door familie en vrienden ziet Kade de toekomst na vele sombere jaren uiteindelijk vol goede moed tegemoet. Een opmerkelijk verhaal vol inspirerende interviews. In de tweede documentaire is te zien hoe de elfjarige Guido voor het eerst als Nina in meisjeskleren naar een verjaardagsfeestje gaat. Van zijn moeder mag Guido alleen in de weekenden meisjeskleding dragen omdat ze bang is dat hij anders gepest wordt. Als Guido in een rokje naar het verjaardagspartijtje gaat, blijkt dat niemand er vreemd van opkijkt. De Nederlandse documentaire is in 2000 gemaakt door Ingeborg Janssen.
In XX to XY - Fighting to be Jake, tenslotte, is te zien hoe Jake zijn veranderende hormonen onder controle probeert te krijgen. Net als Kade wist ook Jake al op jonge leeftijd dat hij een jongen in een meisjeslichaam was. Jake ziet er ondertussen uit als een man, maar worstelt nog enorm met zijn transidentiteit en met seksualiteit.
Na een pauze gaat het programma verder met een discussiepanel. Aan tafel zitten Els, Betty en Leo, alledrie ouder van een transgendertiener die net of bijna in de pubertijd is. Onder leiding van Ines Orobio de Castro praten zij openhartig over kwesties waarmee iedere ouder van een transgenderkind te maken krijgt. Wat doe je als je kind zich anders gedraagt dan een stereotype jongen of meisje? Moet je je zoontje in een jurk naar school laten gaan? Hoe vertel je het de buitenwereld, als je het de buitenwereld al vertelt?
"Willem was vier toen hij zich vragen stelde over zijn identiteit, iets wat normaal gesproken is voorbehouden aan de puberteit." Aan het woord is Els. Els is moeder van drie zoons, de jongste, Willem is twaalf en transgender. "Willem ziet er uit als een meisje, gedraagt zich als een meisje, maar wil wel Willem worden genoemd. Verder weet Willem nog niet wat hij wil, maar hij weet wel dat hij over zijn identiteit wil nadenken." De andere panelleden vertellen soortgelijke verhalen. Leo is vader van twee kinderen. "De oudste, Valentijn, is een jongen die nog niet weet of hij een jongen wil blijven of een meisje wil worden."
Herkenning en erkenning
Aan de grote, definitieve beslissing om tot geslachtsaanpassing over te gaan, gaat vanzelfsprekend veel denkwerk vooraf. Een proces dat begint met herkenning en erkenning. Ouders spelen hierbij een niet te onderschatten rol. Erkenning betekent acceptatie; een voorwaarde om tot een evenwichtig mens uit te kunnen groeien. Willem, Valentijn en Susy hadden het geluk dat hun ouders inzagen dat ze anders waren dan een doorsnee jongen of meisje. Al op zeer jonge leeftijd viel het de ouders op dat hun kind zich anders gedroeg dan op grond van het uiterlijk was te verwachten. Els: "Voor een ouder is het heel lastig om datgene wat je voor je ogen ziet gebeuren te benoemen. Je merkt al vanaf een jaar of drie dat je kind zich anders ontwikkelt dan je op grond van de sekse zou verwachten. Zo wilde Willem absoluut niet met het jongensspeelgoed van zijn twee oudere broers spelen."
Ook de kinderen van Betty en Leo hadden duidelijke en consequente voorkeuren voor 'het andere'. Zo kreeg je Susy onder geen beding in een jurkje als ze naar een partijtje ging en speelde Valentijn alleen maar met poppen, in een jurk en met lang haar. "Kinderen kiezen het speelgoed en de kleding die bij hun sekse passen", weten de drie ouders uit ervaring. "De keuze voor het andere is heel essentieel en heel consequent."
Het gebeurt geregeld dat ouders afwijkend gedrag van hun kind niet als zodanig herkennen. Je staat erbij en kijkt ernaar, maar kunt niet benoemen wat er nou eigenlijk aan de hand is. Totdat het onderwerp ergens ter sprake komt. Zo verging het Betty, Leo en Els althans. Na lezing van een artikel over transgenderjongeren vielen veel vraagstukjes als een puzzel in elkaar. Op een bijeenkomst over transgenderjongeren kwamen ze elkaar tegen. Uiteindelijk resulteerde de ontmoeting in de oprichting van Berdache, een zelfhulpgroep waar ouders van transgenderkinderen over hun ervaringen kunnen praten.
Uit de
kast Na het punt van herkenning en acceptatie van de transgender door zichzelf en de directe omgeving begint de strijd om acceptatie door de buitenwereld. Stel: je staat met je gezin twee weken op de camping; vertel je het?
De drie panelleden kiezen er alle drie voor om het maar direct bij aankomst mede te delen. "Mensen voelen zich verraden als ze er na drie weken achter komen dat het buurmeisje eigenlijk een buurjongetje is", weet Els uit ervaring. Ook Leo pleit voor een goede voorbereiding: "Als Valentijn naar een nieuwe sportclub of klas gaat, hebben we eerst een gesprek met de coach of mentor. Vervolgens schrijven we een brief waarin we alles uitleggen. Vaak geeft Valentijn daarna nog een spreekbeurt waarna mensen vragen kunnen stellen. Het breekt het ijs en je merkt dat het mensen geruststelt."
Rijst de vraag of je een kind op deze manier niet ontneemt vrijelijk kind te zijn.
Els: "We willen het kind juist kind laten zijn en de keuzes laten maken die bij het kind horen. En er valt ontzettend veel te kiezen." En Leo: "Om onze zoon meer tijd te gunnen om erachter te komen of hij als man of vrouw door het leven wil, proberen we onder begeleiding van de genderkliniek de puberteit uit te stellen."
Gespreksleider Ines de Orobio de Castro vraagt de panelleden naar hun ervaringen met de eerste keer dat hun zoon of dochter uit de spreekwoordelijke kast kwam.
"Willem was acht toen hij vertelde dat hij in meisjeskleding naar school wilde. Wij dachten dat het misschien niet zo'n goed idee was omdat we niet wisten hoe de kinderen op school zouden reageren. We waren doodsbang dat hij gepest zou worden. We wilden hem tegenhouden, maar ineens zagen we Willem al buiten lopen. Op dat moment kun je twee dingen doen. Of hem terugroepen en hem een vreselijke dag bezorgen, of erop vertrouwen dat hij weet waar hij mee bezig is. Toen hebben we de school gebeld dat Willem eraan kwam."
Bij Susy werd haar kleding pas een probleem toen het schoolzwemmen begon. "Ze wilde absoluut geen badpak aan," vertelt Betty. "Uiteindelijk heeft ze één keer een badpak aangetrokken. Een actie waarom haar vriendjes hard hebben gelachen."
Valentijn wilde juist altijd heel graag een badpak aan. "We hebben zo'n badpak met een rokje voor hem gekocht. Dat was niet zo'n grote aanschaf. Toen Valentijn ook in meisjeskleding naar school wilde, stonden we wel even te kijken. De enige kleding die we hadden waren de heksen en prinsessenjurken uit de verkleedkist."
Naar aanleiding van de antwoorden vraagt de gespreksleider de ouders of het leven van een transgendermeisje wellicht gemakkelijker is dan dat van een jongetje. "Een meisje", zegt zij, "kan zich heel jongensachtig gedragen zonder op te vallen; een jongen in een jurk moet zich gelijk verantwoorden."
De drie panelleden spreken deze gedachte resoluut tegen. Els denkt dat het juist andersom moeilijker is. "Doordat een jongen zich al op jonge leeftijd moet verantwoorden wordt hij ook weerbaarder. Veel meisjes worden pas echt geconfronteerd met hun ongewenste gender als ze gaan menstrueren en borsten krijgen. De paniek is dan vaak hemelhoog. Een goede ondersteuning kan de eenzaamheid minder groot maken."
Zie voor kinderen/jongeren en transgender op deze site:
Lezing over crossgender bij kinderen (2003)
Transgender in jeugdboek: Majlent (2002)
Transseksualiteit in jeugdboek: Dwaalsporen (2002)
Een school voor transseksuelen lijkt mij ideaal (2001)
Zelfhulpgroep Berdache (2000)
Hoera, het is een mensje (1999)
Voor meer informatie over Berdache kunt u ook doorklikken naar www.wgtrans.nl.
www.continuum.nl - onafhankelijk digitaal tijdschrift over gender en transgender
