De Belgische politica Petra De Sutter publiceerde met [Over]leven een boek over haar werk als gyneacologe, haar strijd als politica en haar bevrijding als transvrouw. Een openhartig verhaal over de pieken en dalen in haar leven. Het boek verscheen 29 februari.

Het duurde jaren voordat Petra De Sutter (1963) de vrouw in zichzelf bevrijdde. Ze werd geboren in een tijd dat het woord transseksueel of transgender niet of nauwelijks bekend was. Als kind wist ze niet wat genderdysforie inhield en waarom ze zich voelde zoals ze zich voelde, ongelukkig in haar lichaam. ‘Pas op veel latere leeftijd werd mijn vraagteken een vermoeden, een verlangen, en uiteindelijk een zekerheid.’

Dat schrijft ze in [Over]leven. Het is een boek over haar werk als gyneacologe, haar strijd als politica en haar bevrijding als transvrouw. Ze vertelt ook over mensen die ze bewondert, zoals de Dalai Lama, over boeken die haar leven veranderden (het boek ‘Gödel, Escher, Bach’ waarin auteur Douglas Hofstadter stelt dat ook de wetenschap de werkelijkheid nooit helemaal in haar greep zal hebben) en de klassieke muziek die in haar hectische leven een rustpunt vormt. Het boek biedt herkenning in de onzekerheid die ze ervaart, de steun die ze zoekt, de mensen die ze bewondert en de zaken waar ze zich vol voor inzet.

Professor De Sutter is arts-gynaecoloog in het UZ Gent. Ze is senator voor Groen en lid van de Raad van Europa (De Raad van Europa in Straatsburg is opgericht in 1949 om de democratie en de mensenrechten in geheel Europa te bevorderen). De Sutter verricht onderzoek op het gebied van vruchtbaarheid en embryonale stamcellen. Ze verdiept zich ook in de ethische kwesties en de maakbare mens. Een actueel onderwerp. Hoe ver mag je gaan als het gaat om ingrijpen op menselijke geslachtscellen en embryo’s?

Ze ziet in het streven naar ‘het perfecte kind’ een bedreiging van diversiteit. ‘Geef mij maar een wereld vol onvolmaaktheden en variatie’, zegt ze. ‘Heel wat grote filosofen, kunstenaars en uitvinders zouden we vandaag niet kennen als genetische manipulatie en eugenetica de norm geweest waren. De meesten van hen zouden als embryo’s nooit door de screening gekomen zijn, en in een wereld van perfecte maakbaarheid was ook ik allicht nooit gebeuren.’

Rolmodel

De Sutter ging na een zware, depressieve periode rond haar 40e in transitie. Ze beschrijft dat proces in het boek als een tweede puberteit. Haar relatie overleefde het niet en een bekrompen rechter oordeelde dat ze haar zoon van 8 op dat moment niet mocht zien (uiteindelijk anderhalf jaar lang), maar ze is vol lof over de reacties van haar familie, de waardering vanuit haar werkomgeving en de steun van het genderteam.

'Pas op veel latere leeftijd werd mijn vraagteken een vermoeden, een verlangen, en uiteindelijk een zekerheid'

Pas op het moment dat ze politica werd en Groen haar vroeg als kandidaat voor verkiezingen op 25 mei 2014 werd haar transzijn een publieke kwestie. Eigenlijk, schrijft ze, was ik niet van plan mijn transgenderverhaal aan de wereld te openbaren, ‘maar op een dag stond het in een populaire krant, zonder dat ik vooraf op de hoogte was gebracht. Dat was schrikken, en ik besefte meteen hoe naïef ik was geweest om te denken dat de pers mijn privéleven niet naar buiten zou brengen’. Ze werd vervolgens wel een inspiratie en rolmodel voor veel transgenders in België.

Onvermijdelijk ging ze zich als politica engageren voor de rechten van lhbti’ers. Haast vanzelf vraagt de pers ook haar mening als bijvoorbeeld Caitlyn Jenner zich out in de spotlights. ‘Ik probeer daar meestal iets zinnigs en informatiefs over te zeggen. Mijn standpunt is dat elke vorm van aandacht die het onderwerp bespreekbaarder maakt positief is. Maar het liefst van al wil ik met mijn politieke mandaat een verschil maken en strijden voor de rechten van transgenders.’ Dat deed ze bijvoorbeeld op 22 april 2015 toen ze sprak voor de Raad van Europa (47 lidstaten inclusief Rusland en Oekraïne), die vervolgens een resolutie aannam over de mensenrechten van transgenders.  

Bevrijding

[Over]leven, geschreven in samenwerking met journaliste Elke Lahousse van Knack Weekend, kwam 29 februari uit. Rondom de verschijning van het boek heeft De Sutter veel interviews gegeven, vertelt ze op Zizo Online. Dan moet ze steeds opnieuw uitleggen dat haar genderidentiteit echt maar één element is van haar identiteit. ‘Het kan op een bepaald moment in je leven misschien wel het overheersende thema zijn, indien je genderidentiteit verschillend is van je geboortegeslacht, maar als alles in zijn plooien gevallen is, is het geen issue meer.’

Een mens met meerdere dimensies

Bovendien merkt ze hoeveel misverstanden er nog zijn. Mensen die alles op één hoop gooien: transseksualiteit, transgender, travestie, noem maar op. Of die zich afvragen of je dan plotseling op mannen zou vallen.

Haar boek gaat, omdat genderidentiteit maar één aspect is, over meer. ‘Drie hoofdstukken autobiografisch’, schrijft ze op Zizo, ‘en de rest gaat over wetenschap, geneeskunde, voortplanting, geloof en politiek, natuur en muziek’. Want ze is ‘Een mens met meerdere dimensies. En zo willen alle transgenders beschouwd worden. Geloof me.’ De boodschap die ze met haar boek wil geven gaat over bevrijding, vindt ze. ‘Dat kan de gevangenschap van genderdysforie zijn, maar ook een ongelukkig huwelijk, een verkeerde beroepskeuze, een dogmatische overtuiging.’

Multi

Een openhartig verhaal, waarvan vooral de autobiografische hoofdstukken me aanspreken. Ze vertelt er over de pieken en de dalen in haar leven. En ook het deel over haar werk als gynaecoloog en onderzoeker, waarin ze verwijst naar de discussie over de maakbare mens en de ethiek rondom ingrijpen op embryonaal niveau, is erg boeiend.

Misschien is de titel voor het levensverhaal van De Sutter, [Over]leven, een beetje geforceerd. Het is in elk geval multi-interpretabel, want voor De Sutter was haar transitie een noodzaak om te overleven en daarnaast gaat het boek over haar leven. Het is ook op een andere manier heel passend. Het gaat immers ook in haar werk, als gynaecoloog en als politica voor een partij die zich inzet voor milieu en een duurzame kwaliteit van leven in de toekomst, altijd om (beter) leven.

 
(Over)leven, door Petra De ­Sutter en Elke Lahousse (het verhaal van Petra De Sutter en haar strijd als transvrouw, arts en politica), 192 pagina’s, is uitgegeven bij Manteau