Brandon Teena

Voor transgenders in Amerika is Brandon Teena een begrip; een gevoelsgenoot die sneuvelde in de strijd om het bestaan als transgenderpersoon. Transgender warriors (1996) van Leslie Feinberg (de auteur van Stone Butch Blues) is opgedragen aan Brandon Teena en in diverse andere publicaties wordt hij gememoreerd als iemand die het slachtoffer werd van haat tegen transgendermensen. Brandon werd in 1993 op eenentwintigjarige leeftijd vermoord door twee jongens die er achter kwamen dat hij geen echte man was maar een vrouw die, in hun ogen, deed alsof.

Aphrodite Jones, auteur van waargebeurde misdaadverhalen, verdiepte zich in deze geschiedenis en maakte er een boek over. Van de titel All she wanted is in het woord 'she' de letter 's' wit gedrukt en de lettercombinatie 'he' fel roze, zodat er enerzijds 'she' anderzijds 'he' staat, wat refereert aan de transgender identiteit van Brandon.

Uit Jones' reconstructie van het verhaal ontstaat de indruk dat de daders uit (sexuele) frustratie en haat handelden. In hun ogen had Brandon hen bedrogen door zich als een jongen voor te doen. Hij leefde met de ex-vriendin van een van de daders, Lana, die Brandon als een jongen zag. Enkele dagen voorafgaande aan de moord ontvoerden zij Brandon, molesteerden en verkrachtten hem. Brandon deed aangifte maar de politie nam de zaak niet serieus. De moord die daarop volgde kan als een definitieve afrekening gezien worden. De jongens vermoordden echter niet alleen Brandon; Lana en een vriend verbleven met Brandon in hetzelfde huis en werden eveneens afgeslacht.

Voordat de misdaad, die in de staat Nebraska plaatshad, in de publieke belangstelling kwam, hadden weinigen gehoord van het bestaan van transgenders, zegt Jones: "'Brandon Teena' was putting transgenders on the map". Jones wijst op de omdraaiing van de naam; Teena Brandon was de doopnaam en Billy de naam die hij zelf verkoos. Later gebruikte hij alleen de achternaam als roepnaam. Jones vindt de naamsomkering tekenend voor de manier waarop met de figuur van Brandon wordt omgesprongen. Van de ene op de andere dag is hij tot martelaar gebombardeerd en wordt hij door de transgender beweging ingelijfd als een nieuwe Jeanne d'Arc. Ik vind dat Jones te sceptisch oordeelt. Het is misschien navrant dat een moord tot trans-actie leidt maar om daar badinerend over te doen, lijkt me niet op zijn plaats. In zekere zin profiteert Jones overigens zelf ook van deze geschiedenis: het heeft haar een boek opgeleverd dat bovendien wordt verfilmd. Zelf zegt Jones dat haar boek bedoeld is als een eerbetoon aan Brandon.

Overheersend is echter de sensatiebeluste toon waarop het verhaal verteld en aangeprezen wordt (A True Story of Sexual Deception and Cruel Murder in America's Heartland en Soon to Be A Major Motion Picture roept de flaptekst). Jones' verslag is een kruising tussen roman en reportage. Het verhaal opent met een gedetailleerde replay van de moordscène. Daarna volgen levensbeschrijvingen van Brandon, zijn familie, partners en de daders. Het beeld dat Jones van Brandon geeft, wordt uitsluitend bepaald door de blik van derden, met name door de moeder, zus Tammy en de vriendinnetjes van Brandon. De pronominale aanduiding (de verwijswoorden hij en zij) wisselt. Als het over Teena gaat kiest Jones, net als de geïnterviewden, voor she; als het over Billy c.q. Brandon gaat, voor he.

De in het boek opgenomen foto's doen pijnlijk beseffen dat alles echt gebeurd is. Op een ervan is Brandon (als jongen) afgebeeld met een van de moordenaars: ze zitten als twee kameraden gearmd op de bank. Jones' weergave van de levensloop van de daders en de rechtbankverslagen typeren hen als asocialen die reeds jong moeilijkheden hadden met hun omgeving en in criminele circuits verkeerden. Nadat ze gearresteerd waren, gaven ze elkaar de schuld van de misdaad. Later volgden bekentenissen, maar over de motieven bleven ze vaag.

Het boek brengt een kleine transgendergeschiedenis in beeld. Het heeft mij aangegrepen, niet door de schrijfwijze, maar door het gegeven zelf: een jong mens met een transgenderidentiteit wordt vanwege die identiteit verkracht en vermoord. Ik mis evenwel de psychologische diepgang. Brandon wordt getypeerd als slachtoffer, als martelaar, als object in plaats van subject. Wie Brandon was, blijft vooral onduidelijk. Hij is nu wat anderen van hem maken.


Aphrodite Jones: All she wanted
Uitgever: Pocket Books, New York, 1996