documentaire

Esben is 52 en arts in een Noors stadje. Hij vertelt dat hij zowel een man is als een vrouw. De man Esben kleedt zich om, maakt zich op en is dan de vrouw Esther Pirelli. In de documentaire gaat de zoon op zoek naar de drijfveren van de vader. Deze zoektocht neemt soms de vorm aan van een afrekening: de zoon vindt dat de vader zijn twee kinderen en hun moeder erg veel heeft aangedaan door die travestie van hem! Het eerste huwelijk zou hierdoor op de klippen zijn gelopen: pa moest zijn travestie koste wat kost doorzetten.
De vader vecht voor zijn recht om te zijn wie hij/zij is en hij doet dat op een manier die op het arrogante af is. Je ziet hem zijn zoon toespreken, uit de hoogte soms, en je ziet de zoon protesteren. Beiden worstelen met de vraag wat vaderschap voorstelt, en of er raakvlakken zijn tussen de beelden hierover van de zoon en van Esben. De verdediging van de stelling dat vader-zijn in strikte zin niet meer is dan 'het leveren van wat zaadcellen' houdt Esben uiteindelijk niet vol, hoewel hij dicht in de buurt van dit standpunt blijft. De zoon lijkt een veel omvattender beeld te hebben van wat een vader is, maar erg duidelijk maakt hij dit niet.
Het zijn spannende gesprekken. Je zit er als kijker bovenop. Dwars door het voortdurend intellectualistische gepraat en gestoethaspel van beiden is de pijn voelbaar, het onvermogen om elkaar te begrijpen, de onvervulde behoefte om gewaardeerd en geliefd te worden. Esbens tweede echtgenote maakt het er niet beter op: ze is van beroep iets als psychotherapeute en laat dat in iedere zin blijken. Pas helemaal aan het eind van de film - een 'officiële' opname is net afgelopen - zie je hoe vader en zoon elkaar even omhelzen.

Vader Esben is - als vrouw - in de Amsterdamse Balie aanwezig. Dat voegt een dimensie toe aan de film. Ze vertelt na afloop dat ze er moeite mee heeft gehad om in de documentaire als vrij hard en egocentrisch te worden neergezet. De keuzes van de zoon/regisseur zijn erg bepalend geweest. Tot die keuzes van de zoon behoort overigens ook dat hij ruwe versies van de documentaire door een panel heeft laten bekijken. Dit panel moest aangeven wie ze sympathiek vonden en wie niet, en op basis daarvan paste de zoon een en ander zó aan, dat de meest sympathieke minder sympathiek werd en omgekeerd. Bizar.
Op een vraag uit de zaal werd duidelijk dat Esben in zijn/haar paspoort nu officieel Esben Esther als voornamen heeft staan. 'Mijn volgende actie is, om er ook twee pasfoto's in te krijgen'.
De nabespreking met vader Esben had gemakkelijk in een langere discussie kunnen uitmonden. Naast vragen over het wezen van travestie - waarom toch die scherpe tweedeling van man-zijn en vrouw-zijn? -, zet de film ook aan tot nadenken over de effecten op het gezinsleven als een van de ouders transgender is. In de foyer van de Balie werd hierover na afloop aan meerdere tafeltjes doorgepraat. Een mooi onderwerp voor een paneldiscussie op het volgende filmfestival.


Dit artikel werd geschreven naar aanleiding van de film Alt Om Min Far (All about my father) die tijdens het Transgenderfilmfestival 2003 (21 - 25 mei 2003) vertoond werd.

Alt Om Min Far
Even Benestad, Noorwegen, 2001, 75 min