Een relatie zonder vanzelfsprekendheden

Wanneer er aandacht is voor de partners van transpersonen, gaat het meestal over heteroseksuele vrouwen wier man na jaren huwelijk in transitie gaat en vrouw wordt. Maar niet alle partners zijn heteroseksueel, en niet alle partners waren al voor de transitie in het spel. Tijd voor een serie partnerverhalen waarin diversiteit centraal staat. Voor dit eerste deel interviewden wij Els over haar relatie met Corine.

"Toen ik een bevriende transman over dit interview vertelde, vond hij het een beetje vreemd. "Zijn relaties met transmensen anders dan andere relaties?" Nou, niet héél anders natuurlijk, je leert gewoon iemand kennen en dan word je verliefd. Toch denk ik elke dag wel een keer, ja, onze relatie is toch wel bijzonder.

Ik leerde Corine vorig jaar zomer kennen op een transgender conferentie in Barcelona. Zelf was ik er voor mijn werk, voor haar was het een eerste stap om actief te worden in de transgender beweging. Ik viel voor haar rustige, maar vastberaden manier van doen. Het was al snel duidelijk dat we naar elkaar toe trokken. We konden het vinden in elkaars ideeën en hadden genoeg om over te praten. Terug in Nederland is het toen snel liefde geworden, na spannend heen en weer mailen en een eerste afspraak. Onze verliefdheid spatte ervan af, iedereen zag het direct.

Ik twijfelde aanvankelijk aan mijn motieven, vond het wennen om op een transvrouw te vallen. Ik weet dat sommige niet-transmannen een nogal foute belangstelling hebben voor transvrouwen. Een beetje vieze mannen zijn dat, erg op sensatie belust. Toen ook ik belangstelling had voor een transvrouw vroeg ik me af of ik ook zo iemand was, een enge vrouw met een verkeerde fascinatie. Maar toen ik mezelf de vraag stelde of mijn gevoelens oprecht waren, kwam ik er snel genoeg achter dat het antwoord ‘ja' was.

Hoewel ik daar liever niet over na wilde denken, was ik toch ook bang wat anderen ervan zouden vinden. De negatieve manier waarop veel mensen naar transpersonen kijken, straalt ook uit op hun partners. Transgenders worden maar raar gevonden, en als je dan op ze valt, word jij voor veel mensen ook een beetje raar. Op elk potje past tenslotte een dekseltje."

Bevrijdend

"Vanuit mijn feministische achtergrond dacht ik al niet zo stereotiep over gender en de transgender wereld was niet nieuw voor me. Vijftien jaar geleden kwam ik er voor het eerst mee in aanraking. Bij het Feministisch Netwerk van GroenLinks, dat ik mede had opgericht, meldden zich transvrouwen die actief wilden worden. Het feminisme van toen was niet bepaald sensitief voor transgender issues, en hun aanwezigheid leverde spanningen op.

In één groep was een vrouw actief die achteraf trans bleek te zijn. Toen andere vrouwen er toch achter kwamen vonden die het niet ‘eerlijk' dat die vrouw niet over haar verleden had verteld. Ze voelden zich niet veilig in haar aanwezigheid en schermden met de term ‘mannelijk privilege'. Ook leefde het idee dat transgenders eigenlijk homo zijn, maar dat niet durven te uiten, of dat ze een ouderwets beeld hebben van vrouwelijkheid. In een andere groep liet een transvrouw zich juist erg horen, wat de nodige confrontaties met zich meebracht. Ook ik vond dat ze wel erg veel aandacht vroeg, en overal discriminatie zag waar er eerder sprake was van onwetendheid. Maar ik verdiepte me ook in haar situatie en leefde erg mee, ik ben nog naar de VU geweest om haar op te zoeken na haar operatie.

Achteraf begrijp ik veel beter waar haar woede vandaan kwam, en ben ik anders over de dingen gaan denken. Waarom is het bijvoorbeeld niet eerlijk als je niet over je trans-verleden vertelt? Of is het overdreven als je dat wel doet? Het werkt vaker zo met sociale bewegingen, je gaat anderen uitsluiten. We hadden bedacht hoe de wereld in elkaar stak, hoe het zat met mannen en vrouwen, met onderdrukking en macht. Zo'n transvrouw fietste daar zomaar tussendoor en gooide onze schema's door de war.

Ik vind het bevrijdend dat er in de transgender beweging geen vanzelfsprekendheden zijn over hoe ‘echte' mannen en ‘echte' vrouwen horen te zijn. Op de conferentie merkte ik bijvoorbeeld dat veel vrouwen het hoogste woord voerden terwijl de mannen het conflict probeerden te sussen. Dat zal je buiten de transgender wereld niet zo snel meemaken. Ook Corine is geen doorsnee vrouw. Dat vind ik leuk en mooi aan haar. Ze is heel ‘vrouwelijk' in haar manier van doen, maar heeft ook wel iets ‘mannelijks', als je tenminste in die begrippen denkt. Daar val ik op, die mix. Zelf ben ik ook nooit een typisch meisje geweest. Ik vind het nu wel leuk om rokjes te dragen, maar als kind vond ik het vreselijk. We hebben niet zulke vaststaande patronen in onze relatie, en dat geeft me het gevoel dat ik helemaal mezelf kan zijn."

Valkuilen

"Ik moet wel zorgen dat ik goed omga met allerlei gevoeligheden. Ik wil het liefst alles van haar weten, en daar hoort ook haar verleden als man bij. Maar dat houdt ze een beetje af. Ik heb bijvoorbeeld nog maar één foto van haar gezien van die tijd. Misschien is dat ook maar goed, want je kan iemand ook met andere ogen gaan bekijken. Nu al merk ik dat mijn hersenen het niet altijd bij kunnen benen. Ik heb er wel eens per ongeluk een ‘hij' uitgefloept, daar voelde ik me zó rot over. Haar kinderen zeggen ook nog ‘hij' en ‘papa', dat maakt de situatie verwarrend.

Nog een valkuil is, dat ik haar in het begin tegen iedereen aan het outen was. Ik had vóór haar een vriend, dus mensen waren verbaasd toen ik aan de vrouw bleek te zijn. Dat ze haar trans-zijn als een teken zagen dat ik toch ' gewoon' hetero was, was een pijnlijk misverstand. En Corine vond het vreselijk dat ik haar zo outte, dus ben ik daar me gestopt. Ik was zelf trouwens juist bang dat ik niet lesbisch genoeg zou zijn voor haar. Ik heb eerder relaties gehad met vrouwen, maar dat was lang geleden. Die angst bleek gelukkig ongegrond.

Als we op straat lopen gaan we onbevangen hand in hand, maar zijn we ook bedacht op agressie. Mensen maken wel eens rare opmerkingen. ‘Doe eens even normaal', beet iemand ons zomaar toe in het voorbijgaan. En Corine wordt ook wel eens als ‘meneer' aangesproken. Dat raakt mij óók. Ik zou het liefst als een soort beschermende buffer tussen haar en de boze buitenwereld gaan staan, maar ik weet wel dat ik haar beschermer niet kan én wil zijn. Ik ben haar geliefde, die naast haar staat!

Kennissen die ik over Corine vertel reageren soms ook met intellectuele fascinatie. Ze zeggen bijvoorbeeld niet, wat leuk dat je een relatie hebt, maar diepen al hun kennis op over volksstammen waar transgenders heel normaal zijn. Anderen reageren weer overdreven positief. Dat vond ik aanvankelijk vervelend, maar de laatste tijd vind ik het eigenlijk alleen maar leuk. Onze relatie is tenslotte bijzonder, en daar is niks mis mee."