Het topje van de ijsberg
Films en een lezing over interseksualiteit
Het Interseks-programma op zondagmiddag vormde een van de hoogtepunten van het transgender filmfestival in Amsterdam. De Amerikaanse activiste Cheryl Chase hield een lezing over de Intersex Society of North America (ISNA), voorafgegaan door twee documentaires: Hermaphrodites Speak! en Journey Intersex.
Het bleek uit de verhalen in de films en het werd door Chase aan het eind van de middag nog eens 'ondubbelzinnig' verwoord: interseksualiteit is niet een genderidentiteit (zoals 'man' of 'vrouw' of 'ertussenin') maar een medische conditie. Mensen die zijn geboren met een stoornis in de geslachtsdifferentiatie, waardoor de genitaliën er afwijkend - dat wil zeggen: anders dan gemiddeld - uitzien en de seksetoekenning bij de geboorte geen uitgemaakte zaak is, ontwikkelen volgens Chase in veruit de meeste gevallen een genderidentiteit die even standaard is als bij de meeste mensen.
Niet de sekse van deze mensen vormt dus het probleem, maar de wijze waarop artsen, ouders en de maatschappelijke omgeving hen bejegenen. Tot op vandaag worden jonge kinderen in de hele wereld aan medische behandelingen onderworpen om hen meer te doen lijken op het geslacht dat bij de geboorte werd toegekend. De grens tussen een grote clitoris en een kleine penis is arbitrair, maar wanneer is besloten het kind als meisje op te voeden wordt dit orgaan veelal chirurgisch verwijderd, met als gevolg dat het seksueel functioneren op volwassen leeftijd ernstig is geschaad. Wanneer tot het opvoeden als jongen is besloten, worden de aanwezige vrouwelijke organen veelal verwijderd. Ook hiervan ondervinden de betrokkenen zowel psychische als lichamelijke schade. Vaak horen deze kinderen de waarheid over hun geschiedenis pas vele jaren na dato, zoals in het geval van Chase zelf, die tijdens haar jeugd niet heeft geweten dat zij de eerste anderhalf jaar van haar leven als jongen is opgegroeid.
De lichamelijke en emotionele problemen van interseksuelen als gevolg van de (soms talloze) genitale operaties die zij als kind hebben ondergaan komen de laatste jaren - althans in de Verenigde Staten - steeds meer in de openbaarheid. Op grond van deze ervaringen stelt de ISNA dat chirurgische ingrepen bij interseksuele kinderen uitsluitend mogen worden uitgevoerd wanneer er sprake is van een medische noodzaak.
Interseksualiteit en het gender-debat
Interessant aan de discussie in De Balie was de middenpositie die de ISNA-woordvoerder lijkt in te nemen in het debat over het hokjesdenken. Aan de ene kant staan de medici en psychologen die zich in hun beroepsmatig handelen neerleggen bij de 'nu eenmaal bestaande' twee seksen, aan de andere kant staan de woordvoerders van een nieuwe - de tweedeling voorbijstrevende - kijk op gender, waarvan een aantal tijdens de lezing aanwezig waren. Chase haalde een artikel aan van de Nederlandse psychologe Froukje Slijper, waarin deze het vermeende ISNA standpunt bekritiseert dat het beter zou zijn om interseksuele kinderen 'zonder sekse' op te voeden. 'Maar dat is helemaal niet onze opvatting', verklaarde Chase tegenover de in het publiek aanwezige Slijper. 'Kinderen kun je niet zonder sekse laten opgroeien. Een seksetoekenning op grond van de meest waarschijnlijke voorspelling (de best guess) over hun latere ontwikkeling, is noodzakelijk. Wel moeten we de ouders voorlichten over de kans dat hun kind zich niet gender-stereotiep zal ontwikkelen en zich gaat identificeren met de 'andere' sekse.' 'Die onzekere boodschap is voor de ouders heel moeilijk', bracht Slijper hier tegenin.
Chase houdt dus vast aan het bij de geboorte kiezen voor een van twee seksen, zij het met een open voorlichting aan de ouders over de slaagkans van deze zogenaamde provisional sex. 'Maar zouden we bij interseks baby's niet wat minder strikt aan die tweedeling kunnen vasthouden?' werd vanuit de zaal geopperd. Chase onderstreepte andermaal haar standpunt: het verruimen van de gendercategorieën is niet de taak van de interseksuele gemeenschap. Sterker nog: deze groep mag niet voor het karretje van welke gendertheorie dan ook worden gespannen.
Over de situatie in Nederland bracht Froukje Slijper naar voren dat de behandeling van interseksuelen de afgelopen tien jaar is verbeterd. Zo worden in het Sophia Kinderziekenhuis in Rotterdam, waar zij werkzaam is, sinds zes jaar geen genitale operaties bij jonge kinderen meer uitgevoerd. Gewacht wordt tot het moment waarop de kinderen zelf keuzen kunnen maken voor wel of geen medische ingrepen. Op dat moment meldde zich vanuit de zaal een vertegenwoordiger van een Nederlandse patiëntengroep, die wist te vertellen dat ook in ons land nog steeds onnodige, schadelijke behandelingen bij interseksuele kinderen worden uitgevoerd. Inderdaad, erkende Slijper, zijn er ziekenhuizen waar deze praktijken nog steeds voorkomen.
De ISNA heeft in haar achtjarig bestaan kunnen bereiken dat alle artsen in de VS die werkzaam zijn op dit terrein inmiddels bekend zijn met de verschillende opvattingen over medische interventies bij jonge kinderen. Een deel van hen heeft de verhalen van volwassen interseksuelen die in de openbaarheid zijn gekomen ter harte genomen en het behandelingsprotocol gewijzigd. Om de rest van de medische wereld te overtuigen dat interseksuelen de zelfbeschikking over hun lichaam dienen te krijgen, en dat zij en hun ouders in plaats van medische behandelingen ondersteuning op psychosociaal gebied nodig hebben, is meer voorlichting en discussie - ook in de medische vakliteratuur - nodig.
Als de schattingen van de ISNA juist zijn, leven in Nederland ongeveer zevenduizend interseksuelen. De tien mensen in de film Hermaphrodites Speak beseffen dat zij slechts het topje van een enorme ijsberg vormen. Het is te hopen dat die ijsberg - ook in Nederland - zich de komende tijd snel gaat verheffen tot boven zeeniveau, en dat mensen met een interseksuele conditie hun noden en wensen kenbaar gaan maken. Deze middag lijkt een eerste stap gezet: de lezing van Chase heeft niet alleen de verschillende partijen naar de Balie kunnen lokken, maar ook een open gesprek over dit gevoelige onderwerp mogelijk gemaakt.
Meer informatie over dit onderwerp: 'Interseksualiteit is geen identiteit', een interview van Tim de Jong met Cheryl Chase.
Het bleek uit de verhalen in de films en het werd door Chase aan het eind van de middag nog eens 'ondubbelzinnig' verwoord: interseksualiteit is niet een genderidentiteit (zoals 'man' of 'vrouw' of 'ertussenin') maar een medische conditie. Mensen die zijn geboren met een stoornis in de geslachtsdifferentiatie, waardoor de genitaliën er afwijkend - dat wil zeggen: anders dan gemiddeld - uitzien en de seksetoekenning bij de geboorte geen uitgemaakte zaak is, ontwikkelen volgens Chase in veruit de meeste gevallen een genderidentiteit die even standaard is als bij de meeste mensen.Niet de sekse van deze mensen vormt dus het probleem, maar de wijze waarop artsen, ouders en de maatschappelijke omgeving hen bejegenen. Tot op vandaag worden jonge kinderen in de hele wereld aan medische behandelingen onderworpen om hen meer te doen lijken op het geslacht dat bij de geboorte werd toegekend. De grens tussen een grote clitoris en een kleine penis is arbitrair, maar wanneer is besloten het kind als meisje op te voeden wordt dit orgaan veelal chirurgisch verwijderd, met als gevolg dat het seksueel functioneren op volwassen leeftijd ernstig is geschaad. Wanneer tot het opvoeden als jongen is besloten, worden de aanwezige vrouwelijke organen veelal verwijderd. Ook hiervan ondervinden de betrokkenen zowel psychische als lichamelijke schade. Vaak horen deze kinderen de waarheid over hun geschiedenis pas vele jaren na dato, zoals in het geval van Chase zelf, die tijdens haar jeugd niet heeft geweten dat zij de eerste anderhalf jaar van haar leven als jongen is opgegroeid.
De lichamelijke en emotionele problemen van interseksuelen als gevolg van de (soms talloze) genitale operaties die zij als kind hebben ondergaan komen de laatste jaren - althans in de Verenigde Staten - steeds meer in de openbaarheid. Op grond van deze ervaringen stelt de ISNA dat chirurgische ingrepen bij interseksuele kinderen uitsluitend mogen worden uitgevoerd wanneer er sprake is van een medische noodzaak.
Interseksualiteit en het gender-debat
Interessant aan de discussie in De Balie was de middenpositie die de ISNA-woordvoerder lijkt in te nemen in het debat over het hokjesdenken. Aan de ene kant staan de medici en psychologen die zich in hun beroepsmatig handelen neerleggen bij de 'nu eenmaal bestaande' twee seksen, aan de andere kant staan de woordvoerders van een nieuwe - de tweedeling voorbijstrevende - kijk op gender, waarvan een aantal tijdens de lezing aanwezig waren. Chase haalde een artikel aan van de Nederlandse psychologe Froukje Slijper, waarin deze het vermeende ISNA standpunt bekritiseert dat het beter zou zijn om interseksuele kinderen 'zonder sekse' op te voeden. 'Maar dat is helemaal niet onze opvatting', verklaarde Chase tegenover de in het publiek aanwezige Slijper. 'Kinderen kun je niet zonder sekse laten opgroeien. Een seksetoekenning op grond van de meest waarschijnlijke voorspelling (de best guess) over hun latere ontwikkeling, is noodzakelijk. Wel moeten we de ouders voorlichten over de kans dat hun kind zich niet gender-stereotiep zal ontwikkelen en zich gaat identificeren met de 'andere' sekse.' 'Die onzekere boodschap is voor de ouders heel moeilijk', bracht Slijper hier tegenin.
Chase houdt dus vast aan het bij de geboorte kiezen voor een van twee seksen, zij het met een open voorlichting aan de ouders over de slaagkans van deze zogenaamde provisional sex. 'Maar zouden we bij interseks baby's niet wat minder strikt aan die tweedeling kunnen vasthouden?' werd vanuit de zaal geopperd. Chase onderstreepte andermaal haar standpunt: het verruimen van de gendercategorieën is niet de taak van de interseksuele gemeenschap. Sterker nog: deze groep mag niet voor het karretje van welke gendertheorie dan ook worden gespannen.
Over de situatie in Nederland bracht Froukje Slijper naar voren dat de behandeling van interseksuelen de afgelopen tien jaar is verbeterd. Zo worden in het Sophia Kinderziekenhuis in Rotterdam, waar zij werkzaam is, sinds zes jaar geen genitale operaties bij jonge kinderen meer uitgevoerd. Gewacht wordt tot het moment waarop de kinderen zelf keuzen kunnen maken voor wel of geen medische ingrepen. Op dat moment meldde zich vanuit de zaal een vertegenwoordiger van een Nederlandse patiëntengroep, die wist te vertellen dat ook in ons land nog steeds onnodige, schadelijke behandelingen bij interseksuele kinderen worden uitgevoerd. Inderdaad, erkende Slijper, zijn er ziekenhuizen waar deze praktijken nog steeds voorkomen.
Zelfbeschikking
De ISNA heeft in haar achtjarig bestaan kunnen bereiken dat alle artsen in de VS die werkzaam zijn op dit terrein inmiddels bekend zijn met de verschillende opvattingen over medische interventies bij jonge kinderen. Een deel van hen heeft de verhalen van volwassen interseksuelen die in de openbaarheid zijn gekomen ter harte genomen en het behandelingsprotocol gewijzigd. Om de rest van de medische wereld te overtuigen dat interseksuelen de zelfbeschikking over hun lichaam dienen te krijgen, en dat zij en hun ouders in plaats van medische behandelingen ondersteuning op psychosociaal gebied nodig hebben, is meer voorlichting en discussie - ook in de medische vakliteratuur - nodig.
Als de schattingen van de ISNA juist zijn, leven in Nederland ongeveer zevenduizend interseksuelen. De tien mensen in de film Hermaphrodites Speak beseffen dat zij slechts het topje van een enorme ijsberg vormen. Het is te hopen dat die ijsberg - ook in Nederland - zich de komende tijd snel gaat verheffen tot boven zeeniveau, en dat mensen met een interseksuele conditie hun noden en wensen kenbaar gaan maken. Deze middag lijkt een eerste stap gezet: de lezing van Chase heeft niet alleen de verschillende partijen naar de Balie kunnen lokken, maar ook een open gesprek over dit gevoelige onderwerp mogelijk gemaakt.
Meer informatie over dit onderwerp: 'Interseksualiteit is geen identiteit', een interview van Tim de Jong met Cheryl Chase.
