Stop de rampenfilms over transen
Gwen Haworth: maak je eigen films!
De beeldvorming van transgenders wordt gekaapt door documentairemakers die meer geinteresseerd zijn in hun carrière dan in hun onderwerp. Voor de filmmaker is het goed als zijn film veel conflict en drama heeft en daarom zien we maar weinig evenwichtige en gewone transgenders op de buis. "Tijd om zelf onze films te maken" vindt Gwen Haworth. Dertig transgenders en andere belangstellenden komen af op haar workshop DIY (Do It Yourself) Filmmaken tijdens het Transgender Film Festival in De Balie.
"Ik kom op dit festival omdat mijn film hier draait", zegt Haworth, "maar ik kom vooral om te laten zien hoe je je eigen film kan maken. Ik vind dat transgenders hun eigen films moeten gaan maken." Haworth is in goed gezelschap. Tien van de dertig transgenders in de zaal willen zelf een film gaan maken. Even later hebben we het over de voordelen van het gebruik van een externe microfoon aan een telescoophengeltje. Haworth is docent aan de filmacademie van Vancouver.
Edgy en risqué
Er zijn goede redenen waarom Gwen wil dat transen zelf hun films maken. "De meeste filmmakers zijn op zoek naar conflict. Ze hebben geleerd dat er zonder conflict geen verhaal is. En zonder verhaal geen subsidie, geen film, geen publiek, geen carrière. Zo werkt de filmindustrie. Dat leren ze op school. Het resultaat is dat we alleen maar films krijgen die het beeld versterken dat het een ramp is om transgender te zijn. Die arme filmmakers hebben niet eens door dat ze steeds hetzelfde verhaal vertellen en dat hun verhalen helemaal niet meer lijken op het alledaagse leven van de meeste transgender mensen. Ze snappen ook niet dat ze ons daarmee schade toebrengen. Ze denken steeds weer dat ze iets nieuws doen, iets dat edgy en risqué is, terwijl ze jaar in jaar uit hetzelfde doen."
Haworth geeft het voorbeeld van een filmmaker die naar Iran ging om daar een film te maken over vrouw-naar-man transen. Zij stopte haar project, toen bleek dat vrouw-naar-man transen in Iran relatief makkelijk geaccepteerd worden. In plaats daarvan maakte ze dan maar een film over man-naar-vrouw transen. Die worden wel gemolesteerd. Haworth: "Zo kan het natuurlijk nooit goed gaan voor transen".
Maak je thema groter dan transgender
Die beeldvorming blijft niet zonder gevolgen voor het zelfbeeld van transgenders, en voor hun positie in de maatschappij. Haworth: "Ze zetten ons neer als mensen die eenzaam en marginaal zijn en verschrikkelijke dingen moeten doen. Als slachtoffers van geweld. Als transgenders dat beeld gaan geloven gaan ze zich ook nog eens als slachtoffers gedragen die nou eenmaal op een ramkoers met hun omgeving liggen en die niet verantwoordelijk zijn voor zichzelf. Ze geven ons een negatief stigma, ze maken onze families bang en legitimeren en passant ook nog eens het geweld dat tegen ons gebruikt wordt. Dat helpt niet. Dat helpt alleen de carrière van de filmmaker." En daar is maar één oplossing voor, vindt Haworth: pak je camera. Maak je eigen films.
En dus doet Gwen over de hele wereld workshops, van Sao Paulo tot Tel Aviv, van Rekjavik tot Thessaloniki, om transjongeren te leren hoe ze films kunnen maken die hun eigen ervaring weergeven. "Je kunt al een goede film maken met een camera van 400 euro" zegt Gwen. "Zet hem op een statief, gebruik wat goedkoop licht en installeer je broertje als technisch assistant. Download wat software om de boel te editen." Maar zo eenvoudig als Gwen het voorstelt is het toch weer niet. Zo moet je film volgens Gwen niet over transseksualiteit op zich gaan. Oh? "Nee, maak je thema groter. Mijn film gaat in de eerste plaats om het gevecht van mijn familie om van elkaar te blijven houden. Dat maakt de film invoelbaar en relevant voor mensen die niet zoveel met transseksualiteit te maken hebben."
En dan heeft Gwen ook nog een animator en een componist aan het werk gezet om haar film te verlevendigen. Dat waren wel bekenden, maar haar hele film koste haar toch een slordige dertigduizend euro. "Ik heb me een beetje laten meeslepen," zegt ze besmuikt.
A tragedy is an incomplete comedy
Gwen's film ziet er dan ook niet goedkoop of DIY (Do It Yourself) uit. De tekenfilms zijn grappig en de muziek geeft het verhaal vaart. Daartussen zien we interviews met haar vader, moeder, zussen, ex-vrouw en een vriend. Pa en ma sparen Gwen niet. We zien hoe bezorgd en boos ze zijn geweest en hoe ze daar mee omgingen: zo vond Gwen's vader het erg moeilijk om het nieuws van zijn zoon's transitie te vertellen aan zijn eigen vader (opa Haworth). Ondertussen organiseert moeder stiekem gebedscirkels onder haar vriendinnen voor de operatie van haar zoon. Moeder is ook geweldig opgelucht als haar nieuwe dochter na haar operatie nog steeds op vrouwen valt. "Ik had het niet kunnen verdragen als je nou ook nog eens homo geworden was", zegt ze tegen Gwen. Ze is dol op Gwen's nieuwe vriendin.
Gwen kreeg het idee om haar film te maken in 2001, toen haar moeder haar vroeg of er iets was dat de familie zou kunnen bekijken over transseksualiteit. Er waren eigenlijk alleen maar super-ongelukkige documentaires. Ze wisten uit eigen ervaring dat het niet allemaal zo verdrietig was. "Natuurlijk waren er verdrietige perioden" zegt Gwen, "maar niemand was helemaal afwijzend. Mensen zijn veel ingewikkelder. Er is de initiële schok. Toen mijn ex-vrouw echt door kreeg dat ik echt een vrouw wilde worden, moest zij bijna overgeven. Er zijn perioden geweest dat ze me absoluut niet meer wilde zien. Ze moest ook weer een eigen leven opbouwen, met een nieuwe vriend."
Maar later kwam er ook weer een vorm van begrip en vriendschap. Haar nieuwe man heeft de tekenfilms gemaakt die in de film getoond worden.
"Een tragedie is een komedie die nog niet af is," zegt Haworth. En dat steelt ze van James Frye.
Een ode aan familie
Hoe heeft Gwen haar familie en haar ex gedurende haar transitie weten te behouden?
"Het was heel belangrijk dat ik mijn familie en mijn ex de kans gaf om zich door mij gehoord te voelen. Dat ik niet zat te wachten tot ze waren uitgesproken om ze te vertellen wat ik zelf nou allemaal weer voelde en dacht," zegt Gwen. "Je moet bij hen blijven. Zij houden wel van de persoon die tegenover hen zit, maar die heeft ook hun zoon en hun partner afgepakt! Dat wilde ik laten zien. Hun pijn en hun moed. De film is een ode aan mijn familie. Op hun gewone en rustige manier zijn zij heel bijzondere mensen. Ze waren heel open tegenover de camera. Ze weten dat het een serieus onderwerp is en dat het belangrijk is om je echte behoeften en dillemmas te laten zien."
Gwen heeft haar familieleden pas een paar maanden na haar SRS geinterviewd. "Veel filmmakers proberen de ruwe waarheid van het moment te pakken, omdat dat de "echte" werkelijkheid zou onthullen. Maar ik denk dat je dan maar een klein stukje van het innerlijk conflict laat zien. Ik heb mijn familie een paar maanden na mijn SRS geinterviewd, op het moment dat hun ervaringen nog vers waren, maar ze ook de woorden gevonden hadden om te zeggen wat ze vinden."
Gedurende haar transitie is Gwen's familie dichter naar elkaar toe gegroeid. "Dat moet ook wel als een familielid ophoudt met zichzelf te verbergen" zegt ze.
"Het lijkt wel of je niets negatiefs over transgender wil vertellen", zegt een deelnemer na de workshop. "Ik doe vrijwilligerswerk in een huis voor daklozen in Vancouver" antwoord Gwen. "Daar ontmoet ik veel TG's die enorme pech hebben en die gemeden worden door hun familie en hun vroegere vrienden. Dan besef ik hoeveel mazzel ik heb en hoe nodig het is om positieve verhalen te vertellen. We moeten transgenders en hun familie wijzen op alle positieve mogelijkheden die er zijn." De deelnemer zucht even.
"Ik kom op dit festival omdat mijn film hier draait", zegt Haworth, "maar ik kom vooral om te laten zien hoe je je eigen film kan maken. Ik vind dat transgenders hun eigen films moeten gaan maken." Haworth is in goed gezelschap. Tien van de dertig transgenders in de zaal willen zelf een film gaan maken. Even later hebben we het over de voordelen van het gebruik van een externe microfoon aan een telescoophengeltje. Haworth is docent aan de filmacademie van Vancouver.
Edgy en risqué
Er zijn goede redenen waarom Gwen wil dat transen zelf hun films maken. "De meeste filmmakers zijn op zoek naar conflict. Ze hebben geleerd dat er zonder conflict geen verhaal is. En zonder verhaal geen subsidie, geen film, geen publiek, geen carrière. Zo werkt de filmindustrie. Dat leren ze op school. Het resultaat is dat we alleen maar films krijgen die het beeld versterken dat het een ramp is om transgender te zijn. Die arme filmmakers hebben niet eens door dat ze steeds hetzelfde verhaal vertellen en dat hun verhalen helemaal niet meer lijken op het alledaagse leven van de meeste transgender mensen. Ze snappen ook niet dat ze ons daarmee schade toebrengen. Ze denken steeds weer dat ze iets nieuws doen, iets dat edgy en risqué is, terwijl ze jaar in jaar uit hetzelfde doen."
Haworth geeft het voorbeeld van een filmmaker die naar Iran ging om daar een film te maken over vrouw-naar-man transen. Zij stopte haar project, toen bleek dat vrouw-naar-man transen in Iran relatief makkelijk geaccepteerd worden. In plaats daarvan maakte ze dan maar een film over man-naar-vrouw transen. Die worden wel gemolesteerd. Haworth: "Zo kan het natuurlijk nooit goed gaan voor transen".
Maak je thema groter dan transgender
Die beeldvorming blijft niet zonder gevolgen voor het zelfbeeld van transgenders, en voor hun positie in de maatschappij. Haworth: "Ze zetten ons neer als mensen die eenzaam en marginaal zijn en verschrikkelijke dingen moeten doen. Als slachtoffers van geweld. Als transgenders dat beeld gaan geloven gaan ze zich ook nog eens als slachtoffers gedragen die nou eenmaal op een ramkoers met hun omgeving liggen en die niet verantwoordelijk zijn voor zichzelf. Ze geven ons een negatief stigma, ze maken onze families bang en legitimeren en passant ook nog eens het geweld dat tegen ons gebruikt wordt. Dat helpt niet. Dat helpt alleen de carrière van de filmmaker." En daar is maar één oplossing voor, vindt Haworth: pak je camera. Maak je eigen films.
En dus doet Gwen over de hele wereld workshops, van Sao Paulo tot Tel Aviv, van Rekjavik tot Thessaloniki, om transjongeren te leren hoe ze films kunnen maken die hun eigen ervaring weergeven. "Je kunt al een goede film maken met een camera van 400 euro" zegt Gwen. "Zet hem op een statief, gebruik wat goedkoop licht en installeer je broertje als technisch assistant. Download wat software om de boel te editen." Maar zo eenvoudig als Gwen het voorstelt is het toch weer niet. Zo moet je film volgens Gwen niet over transseksualiteit op zich gaan. Oh? "Nee, maak je thema groter. Mijn film gaat in de eerste plaats om het gevecht van mijn familie om van elkaar te blijven houden. Dat maakt de film invoelbaar en relevant voor mensen die niet zoveel met transseksualiteit te maken hebben."
En dan heeft Gwen ook nog een animator en een componist aan het werk gezet om haar film te verlevendigen. Dat waren wel bekenden, maar haar hele film koste haar toch een slordige dertigduizend euro. "Ik heb me een beetje laten meeslepen," zegt ze besmuikt.
A tragedy is an incomplete comedy
Gwen's film ziet er dan ook niet goedkoop of DIY (Do It Yourself) uit. De tekenfilms zijn grappig en de muziek geeft het verhaal vaart. Daartussen zien we interviews met haar vader, moeder, zussen, ex-vrouw en een vriend. Pa en ma sparen Gwen niet. We zien hoe bezorgd en boos ze zijn geweest en hoe ze daar mee omgingen: zo vond Gwen's vader het erg moeilijk om het nieuws van zijn zoon's transitie te vertellen aan zijn eigen vader (opa Haworth). Ondertussen organiseert moeder stiekem gebedscirkels onder haar vriendinnen voor de operatie van haar zoon. Moeder is ook geweldig opgelucht als haar nieuwe dochter na haar operatie nog steeds op vrouwen valt. "Ik had het niet kunnen verdragen als je nou ook nog eens homo geworden was", zegt ze tegen Gwen. Ze is dol op Gwen's nieuwe vriendin.
Gwen kreeg het idee om haar film te maken in 2001, toen haar moeder haar vroeg of er iets was dat de familie zou kunnen bekijken over transseksualiteit. Er waren eigenlijk alleen maar super-ongelukkige documentaires. Ze wisten uit eigen ervaring dat het niet allemaal zo verdrietig was. "Natuurlijk waren er verdrietige perioden" zegt Gwen, "maar niemand was helemaal afwijzend. Mensen zijn veel ingewikkelder. Er is de initiële schok. Toen mijn ex-vrouw echt door kreeg dat ik echt een vrouw wilde worden, moest zij bijna overgeven. Er zijn perioden geweest dat ze me absoluut niet meer wilde zien. Ze moest ook weer een eigen leven opbouwen, met een nieuwe vriend."
Maar later kwam er ook weer een vorm van begrip en vriendschap. Haar nieuwe man heeft de tekenfilms gemaakt die in de film getoond worden.
"Een tragedie is een komedie die nog niet af is," zegt Haworth. En dat steelt ze van James Frye.
Een ode aan familie
Hoe heeft Gwen haar familie en haar ex gedurende haar transitie weten te behouden?
"Het was heel belangrijk dat ik mijn familie en mijn ex de kans gaf om zich door mij gehoord te voelen. Dat ik niet zat te wachten tot ze waren uitgesproken om ze te vertellen wat ik zelf nou allemaal weer voelde en dacht," zegt Gwen. "Je moet bij hen blijven. Zij houden wel van de persoon die tegenover hen zit, maar die heeft ook hun zoon en hun partner afgepakt! Dat wilde ik laten zien. Hun pijn en hun moed. De film is een ode aan mijn familie. Op hun gewone en rustige manier zijn zij heel bijzondere mensen. Ze waren heel open tegenover de camera. Ze weten dat het een serieus onderwerp is en dat het belangrijk is om je echte behoeften en dillemmas te laten zien."
Gwen heeft haar familieleden pas een paar maanden na haar SRS geinterviewd. "Veel filmmakers proberen de ruwe waarheid van het moment te pakken, omdat dat de "echte" werkelijkheid zou onthullen. Maar ik denk dat je dan maar een klein stukje van het innerlijk conflict laat zien. Ik heb mijn familie een paar maanden na mijn SRS geinterviewd, op het moment dat hun ervaringen nog vers waren, maar ze ook de woorden gevonden hadden om te zeggen wat ze vinden."
Gedurende haar transitie is Gwen's familie dichter naar elkaar toe gegroeid. "Dat moet ook wel als een familielid ophoudt met zichzelf te verbergen" zegt ze.
"Het lijkt wel of je niets negatiefs over transgender wil vertellen", zegt een deelnemer na de workshop. "Ik doe vrijwilligerswerk in een huis voor daklozen in Vancouver" antwoord Gwen. "Daar ontmoet ik veel TG's die enorme pech hebben en die gemeden worden door hun familie en hun vroegere vrienden. Dan besef ik hoeveel mazzel ik heb en hoe nodig het is om positieve verhalen te vertellen. We moeten transgenders en hun familie wijzen op alle positieve mogelijkheden die er zijn." De deelnemer zucht even.
