Leer en laat je horen

‘Feminist Fataal’, een boek van Dorien van Linge, gaat over feminisme, lichaam en huidskleur. Over hoe gender werkt, seks en veel meer. Ze behandelt allerlei kwesties en vragen waar je als puber wijzer van wordt. Maar veel in het boek is ook goed om te weten als je allang geen puber meer bent. Word activist, adviseert ze. Bijvoorbeeld als transfeminist.

Dorien van Linge (1994) schrijft over haar feminist awakening. “Ik zag in dat ik niet paste (en ook niet wilde passen) in de strakke norm van vrouwelijkheid en heteroseksualiteit die in de media werd uitgedragen.” Media zoals Elle en Vogue. Ze zag ook dat ze niet de enige was. Teen Vogue werd politiek en ging vanaf 2015 veel meer over genderdiversiteit en seksisme. Jonge activisten zoals Greta Thunberg, Emma González en in Nederland Naomie Pieter lieten zich horen. We should all be feminists schreef Chimamanda Ngozi Adichie.

We zitten daarmee middenin de vierde feministische golf, schrijft Van Linge. Na de eerste rond 1900 gericht op recht om te stemmen en te studeren, de tweede in de jaren 60, en een derde (golfje) in de jaren 90. De vierde golf begon rond 2012. Sociale media hebben veel invloed (bijvoorbeeld #MeToo) en er is meer aandacht voor hoe systemen van onderdrukking zoals racisme en seksisme samenwerken (intersectioneel). Feministen strijden voor verschillende dingen, zag Van Linge op de Women’s March. Gelijkheid in politiek, werk en op straat. Ze onderscheidt stromingen zoals zwart feminisme, moslimfeminisme, ecofeminisme en transfeminisme.

Iets over die laatste stroming. Wat is transfeminisme? Het is een beweging voor en door transgender personen, schrijft ze. Transfeministen (kijk hier op Wikipedia) houden zich niet alleen bezig met de emancipatie van cisvrouwen, maar de beweging is er ook voor trans mannen, trans vrouwen, non-binaire mensen en personen met intersekse. Ze strijden tegen transfobie en staan voor acceptatie van alle genders en seksualiteit. Het gaat erom dat je zelf kunt beslissen over hoe jij je leven wilt leiden los van dwingende sociale codes rondom gender en seksualiteit.

lees verder onder de illustratie

Van Linge had een jaar of tien geleden graag een boek gelezen dat haar iets verteld had over dit en over de wereld. Over gender, lichaam en seks. Ze heeft het nu zelf maar geschreven. Een fijn boek dat je tal van inzichten biedt. Of je nu een pubermeisje van zestien bent of niet. Of je ‘beginner’ bent op al deze thema’s of al ‘gevorderd’. Feminisme is immers geen schoolvak, nu niet en vroeger al helemaal niet. Maar het raakt iedereen: man, vrouw, transpersoon en non-binair, jongeren en hun ouders.

Waarom heet het boek ‘Feminist Fataal’? Wel, zo’n feminist fataal is in de woorden van Van Linge iemand die nadenkt over hoe de wereld eerlijker kan worden, en iemand die ook het zelfvertrouwen en de attitude heeft van een femme fatale.

Hoe we genderregels zelf maken

In deze bespreking wil ik het hier vooral over het deel over gender hebben. Van Linge’s uitleg is goed en duidelijk en ik kan me er helemaal in vinden. Dat gender niet vaststaat, maar past bij je gedrag. Dat het verschilt per tijdperk en cultuur en dat het goed is als je je rekenschap geeft van de rigide gendertweedeling in de maatschappij en probeert om daar genderneutrale aanpassingen voor te vinden. We hebben genderregels zelf gemaakt, bijvoorbeeld dat meisjes van roze houden (was niet altijd zo) en dat jongens in een jurk niet kan (is een paar eeuwen geleden ook weleens anders geweest).

Er verandert wel wat. We kunnen daarin nog leren van verschillende niet-westerse culturen waar de gendertweedeling niet zo strikt is. In Tahiti bijvoorbeeld waar iemand zowel vrouwelijke als mannelijke energieën heeft. In Samoa waar ze de non-binaire fa’afafine kennen, de hijra in India of de Two Spirited in Amerika. “We zien dat er ook in de westerse wereld er meer genderdiversiteit bestaat. In de VS identificeert 12 procent van de millennials zich niet als cisgender, maar als transgender of non-binair.” Sterker misschien nog wel bij de Z-generatie (jongeren geboren tussen 1995 en 2010).  

Ik herken me in Van Linge’s uitspraak dat ze zich soms vrouwelijker voelt en in andere perioden mannelijker. Dan voelt make-up verkeerd, maar zegt ze erbij, “ik wil mannelijkheid en vrouwelijkheid niet reduceren tot iets oppervlakkigs als uiterlijke verschijning, ik voel me dan ook echt anders. Het heeft effect op hoe mijn lichaam voelt, hoe ik me verhoud tot andere mensen en hoe ik mijn seksualiteit ervaar.”

Ondanks alle aandacht voor gender en kritiek op de strikte m/v-tweedeling is die binaire norm hardnekkig. Zelfs binnen de transgenderzorg wordt heel binair gedacht. Denk maar aan een uitspraak zoals ‘geboren in het verkeerde lichaam’, schrijft Van Linge. Sommige mensen ervaren dat zo, maar lang niet iedereen. Alsof er maar twee soorten lichamen zijn en je als trans persoon pas geslaagd bent als je een volledige transitie hebt gemaakt. Media versterken dat vaak, omdat ze vooral transpersonen laten zien die passen in die tweedeling.

Maar gelukkig verandert dit nu een beetje, maar wel heel langzaam en moeizaam. Kijk bijvoorbeeld naar de Tegenlicht-docu ‘Beste reizigers’, de serie ‘Geslacht!’ die Ryanne van Dorst een paar jaar geleden maakte, of 'Genderbende', de documentaire waarin Sophie Dros vijf mensen portretteerde die zich geen man of vrouw voelen, maar ergens tussenin. Hier de trailer.

Als je van glitteroogschaduw houdt

Jullie, beste lezers van Het Continuüm, lezen misschien weinig nieuws. Niet in het deel over gender, niet in het hoofdstuk over mannelijkheid en hoe die mannelijkheid soms kan voelen als een gevangenis. Niet als het gaat over testosteron of genderexpressie, maar toch is er nog heel veel te vinden in dit boek. Ook omdat Van Linge de meer theoretische hoofdstukken afwisselt met persoonlijker verhalen, bijvoorbeeld het hoofdstuk over ‘Leven met een eetstoornis’.

Het gaat verder over de obsessie met lichaamsverzorging en hoe je daar anders tegenaan kunt kijken, gezonder. Over huidskleur, waarover ze schrijft: “Iedereen heeft een huidskleur, ook al zijn witte mensen – zoals ik – zich er vaak niet van bewust.” Over racisme en hoe dat werkt en over het witte privilege, wat dat is. Over validisme en waarom mensen met een beperking zo’n gemarginaliseerde groep vormen. Over seks en ook over instemmen met seks.

En ik lees veel over wat ik misschien veel eerder had willen lezen, maar waarvan ik blij ben dat ik het nu in elk geval lees. Zoals het antwoord op vragen zoals: Ben je een slechte feminist als je je benen scheert of van glitteroogschaduw houdt? Moet je altijd maar uit de kast komen als je niet hetero bent? Wat is het fijne van masturberen? Hoe zit het met anticonceptie, porno en slutshaming? En, wat kan je beter wel en niet zeggen tegen iemand met een eetstoornis?

Het laatste deel heet Toekomst, want hé, je bent zestien (of zestig) en wat kun je doen met wat je hier allemaal gelezen hebt? Word activist!, zegt Van Linge, bijvoorbeeld door met veel mensen te praten over feminisme. Lees, kijk en luister! Luister vooral ook naar ervaringen van mensen die een andere leefwereld hebben dan jij! Belangrijk advies in een tijd dat mensen zich het liefst verschuilen in hun bubbel en zich omringen met mensen die hun beeld bevestigen en versterken. Probeer te leren van andere mensen en hun ervaringen en wees niet te trots om je ongelijk toe te geven! En laat je ook horen!

Feminist Fataal, met illustraties van Bodil Jane, is uitgegeven bij Das Mag.

Julian

Nog een PS, want ik lees nu het prachtige eerbetoon dat kunstenaar Fleur Pierets maakte voor haar vrouw Julian. 'Julian' is bij dezelfde uitgeverij verschenen. Ze zouden trouwen in 22 landen waar het homohuwelijk was toegestaan, een kunstproject dat vooral ook licht moest werpen op al die landen waar dat nog niet kon. Samen maakten ze tussen 2010 en 2017 Et Alors? magazine, een online tijdschrift dat gender- en seksuele identiteit bevroeg.