Na ‘Mijn valse verleden’van Alex Bakker zijn er meer boeken over transgender personen geschreven. Bijvoorbeeld de sprookjesachtige roman ‘Maan’, de journalistieke zoektocht naar ‘Monica, mijn vader’ en de liefdevolle dagboeknotities van Lea Maas. 

‘Metselaar van de Wereld’. Zo heet de biografie over Andreas Burnier die Elisabeth Lockhorn heeft geschreven. Het boek over Burnier, schrijver van onder meer ‘Het Jongensuur’ en een rolmodel voor veel transmannen, verscheen begin november. De media noemen Burnier nu ‘transgender avant la lettre’. Het boek staat op mijn leeslijst en komt vast nog terug op deze site.

Na het ontroerende boek ‘Mijn valse verleden’ van Alex Bakker (2014) zijn er meer mooie boeken over transgender personen uitgekomen. Een paar daarvan heb ik al wel gelezen. Daarom deze update boeken met transgender als thema.

Zaterdag 7 november werd in het Utrechtse Mirliton theater ‘Maan’ ten doop gehouden. Er werd gesproken over de eerste transgender roman, maar erkende schrijver Gaby den Held: “dat is het vast niet”. Veel transgender romans zijn er zeker niet.

‘Monica, mijn vader’, het journalistieke boek van Maaike Sips over haar vader, verscheen half oktober. Maaike en Monica waren 16 oktober bij De Wereld Draait Door, en Maaike kwam op Radio 1 en ze stond in Trouw, NRC en Het Brabants Dagblad. Veel media-aandacht.

Media-aandacht was er heel veel minder voor het in eigen beheer uitgegeven boek van Lea Maas. ‘Wordt mijn zoon mijn dochter?’ Dat boek wil ik toch graag noemen. Want hoewel er redactioneel dingen misschien beter hadden gekund, raakte me de onvoorwaardelijke liefde en moederlijke trots van Lea. Dat proef je op elke bladzijde. “Het leven van Loena heeft pieken en dalen”, schrijft Lea. “Als ze in een dipje zit, bekijken we samen hoe ze daar zo snel en zo goed mogelijk uit kan komen.

Lea beschrijft in de vorm van een dagboek wat er in haar leven veranderde nadat Loena, zoals ze nu heet, drie jaar geleden vertelde dat ze meisje wilde worden. En ze vertelt hoe Loena ondanks strubbelingen op school enorm opbloeide. Mooi, lief en bemoedigend, dit verhaal.

Sprookje

Van Loena, want haar naam doet aan Maan denken (luna is maan is het Spaans), lijkt de stap naar het boek van Gaby den Held klein. Toch is het verschil groot. Dit is pure fictie. Sprookjesachtige fictie.

De documentaire over Valentijn de Hingh was een inspiratiebron voor Gaby. Dat vertelde hij bij de presentatie van zijn debuut. De hoofdpersoon Maan heeft volgens hem dezelfde vastberadenheid. Andere inspiratiebronnen zijn Couperus geweest en Fellini. Couperus die sprookjes voor volwassenen schreef en filmregisseur Fellini vanwege de sfeer. Die sfeer proef je in de beelden die het boek oproept. Friese sloten, strakke jurkjes, excentrieke bijfiguren, duistere zwembaden, pestende jongetjes, een enerverende boottocht, de Amsterdamse Wallen en een pratende kikker: baron van Seerosen.

De boekpresentatie begint met een dragqueen die een loflied op de lelijkheid zingt: ‘Schoonheid is niet wezenlijk, zij vergaat heel snel’. Dat is een citaat uit het boek van een oudere Amsterdamse transvrouw. Dan komt Gaby op het podium. Hij vertelt dat hij veel over transgender personen heeft gelezen. Er is hem wel gevraagd toen hij zijn verhaal presenteerde of hij zelf ook trans was. “Dat hadden ze voor de publiciteit misschien graag gezien.” Dat het niet zo is, doet niets af aan het boek. 

‘Maan’ begint met de jeugdjaren van ik-persoon Rik en zijn vriendje in Friesland. Rik raakt in verwarring als Maan vertelt dat ze eigenlijk een meisje is. Ze verliezen contact, maar komen elkaar jaren later weer tegen in Amsterdam. Maan geeft dan een interview aan de vriendin van Rik. Nee, vertelt ze, haar moeder stond niet achter de geslachtsverandering. “Ze vond het prima wanneer ik jurken droeg. Als jongetje. Ze vond het leuk om een excentrieke zoon te hebben. Dat ik haar dochter was, daar wilde ze niet aan. Dat was niet excentriek, dat was problematisch.”

'Dat ik een jongen ben geweest, kan ik niet ontkennen, maar ik zou graag dat deel van mijn leven willen uitwissen'

Maan is een zelfverzekerde en vastberaden vrouw geworden. Ze weet wat ze wil en wat niet. Ze wil bijvoorbeeld niet dat transseksualiteit geproblematiseerd wordt, maar als dat gebeurt heeft het volgens haar niets met transseksualiteit te maken, maar alles met de samenleving. Het is onvermijdelijk dat ze gezien wordt als rolmodel, erkent ze in het interview. “Ik probeer me daar zoveel mogelijk voor af te schermen. Dat ik een jongen ben geweest, kan ik niet ontkennen, maar ik zou graag dat deel van mijn leven willen uitwissen.”

Ik zie de film voor me, Maan die in de She Lion Fashion Store op Rik afkomt, jaren nadat ze elkaar voor het laatst hebben gezien. Mijn advies: lees voor die film komt eerst dit boek.

Rode lak

Als Maan net zoveel publiciteit krijgt als Monica, krijgt Gaby den Held het nog druk. Maaike Sips en haar vader hebben hun verhaal rondom de verschijning van het boek op vele plekken gedaan. “Mijn vader vertelde het in januari 2012”, zegt Maaike bijvoorbeeld in een interview in NRC (31 oktober).

Ook zij heeft, net als Gaby, veel onderzoek gedaan. Ze wilde weten wat haar vader had gevoeld. “Ik ontdekte dat mijn vader is geboren in een tijd dat er nog bijna niets bekend was over transseksualiteit”, zegt ze in NRC. “Het werd gezien als een overtreffende trap van homoseksualiteit.” Monica vertelde haar dochter dat de jonge Cees ook niet begreep wat er met hem aan de hand was.

'Ik ontdekte dat mijn vader is geboren in een tijd dat er nog bijna niets bekend was over transseksualiteit'

Monica is nu 70. Ze wilde niet als man het graf in en na een jarenlang verborgen leven heeft ze haar diepe wens verwezenlijkt. Maaike Sips reconstrueert het verleden van haar vader. Hoe die als Cees het jurkje van zijn buurmeisje zag opwaaien, een damesonderbroek stal op de markt, vriendinnetjes kreeg, in paniek raakt over de rode lak op zijn nagels en uiteindelijk de wereld ingaat als Monica.

Monica was de belangrijkste bron voor dit boek. Ze blijft de vader van Maaike. “Ik heb wel eens het idee dat ik mijn vader pas heb leren kennen toen Monica kwam.” Dat heeft een goed gedocumenteerd boek opgeleverd met persoonlijke verhalen en grappige details. Het opgesloten leven van Cees is invoelbaar en de bevrijding van Monica nog meer.   

Lea Maas schrijft verder aan deel 2. Deel 1 Wordt mijn zoon mijn dochter? (252 pagina’s) is te bestellen via uitgeverij U2pi.

Monica, mijn vader van Maaike Sips (286 pagina’s) is uitgegeven bij Podium

Maan van Gaby den Held (170 pagina’s en let ook op de kijkdoosomslagillustratie) is een uitgave van uitgeverij IJzer

Over ‘Metselaar van de Wereld’, de biografie over Andreas Burnier van Elisabeth Lockhorn later ongetwijfeld meer op Het Continuüm