Met de baard werd het echt

‘Dit is geen spel meer’, zegt kunstenaar Risk Hazekamp. ‘Dit zijn mijn eerste zelfportretten.’ Tot nu fotografeerde zij zich in herkenbare mannenrollen uit de filmwereld, zoals James Dean. ‘Mensen konden altijd zeggen: “Oh ja, dat gaat over film en werkelijkheid”. Er waren zoveel lagen in het werk, zoveel uitgangen.’ Maar nu zegt Hazekamp luidt en duidelijk waar het over gaat. ‘Mijn werk gaat over gender. En daar heeft het altijd over gegaan.’

Hazekamp’s werk is in veel Europese landen geëxposeerd, en ook in Japan en de VS. Daarnaast wordt haar werk veel afgedrukt in professionele tijdschriften. Er waren veel positieve reacties op Hazekamp’s laatste werk. Maar sommige mensen waren gechoqueerd. ‘Ik ben er zo ontzettend klaar mee om erover in te zitten of ik iemand kwets.’

Hommage aan vrouwen
Twee dagen voor de opening van haar tentoonstelling Liberté pour tous ontmoet ik Risk in Galerie Witzenhausen. Aan de wand hangen een tiental portretten van vrouwelijke modellen – allen met een baardje. Het meest indringende beeld is misschien wel Sense les dones (no hi-ha revolució), Catalaans voor ‘zonder de vrouwen (geen revolutie)’. De titel is op de achtergrond van de foto te lezen, als graffiti op een bakstenen muur. ‘Ik heb dagen door de suburbs van Parijs en Barcelona gelopen, op zoek naar bruikbare graffiti. Als ik iets vind neem ik een dia en gebruik die in mijn atelier als achtergrond voor mijn modellen.’ Hazekamp werkt het liefste in haar studio. ‘Daar kan ik de grenzen opzoeken van wat realiteit en fictie is. Ik vind het belangrijk dat de kijker daar zelf naar zoekt.’ Sense les dones is Hazekamp’s hommage aan de vrouw. ‘Ik val nou eenmaal op vrouwen, ook op vrouwen met een baard’ zegt ze.

De stem
Naast het fotografisch werk zijn er twee videofilms te zien in Galerie Witzenhausen. In een daarvan loopt een vrouwelijk model door Parijs, met baard. Ze wordt niet opgemerkt, ook niet als ze in de rij gaat staan voor het toilet onder de Eifeltoren. Maar als het model een man vraagt hoe laat het is, kijkt hij haar geschrokken aan en haalt hij zijn gezin bij haar vandaan. ‘Ze had haar stem niet veranderd. Dat was ook de bedoeling niet’ zegt Hazekamp. ‘We liepen zomaar wat te hangen in de stad. Ze vroeg wat ze moest doen. Ik zei “ga maar een meisje versieren”. Als ze de juiste was tegen gekomen had ze het nog gedaan ook!’
Hazekamp wil het graag over de inhoud van haar werk hebben. En ze heeft honger. Terwijl we naar een terrasje lopen vertelt ze hoe druk ze het heeft. Na het inrichten van haar tentoonstelling volgden recensies in NRC Next, Het Parool en de Volkskrant. Binnenkort gaat ze naar kunstbeurzen in Berlijn, Londen en Keulen, om haar werk aan de man te brengen. ‘Ik ben er vooral omdat kopers willen weten van wie ze een werk kopen’ zegt ze. Om dezelfde reden wordt ze verwacht op een tentoonstelling van haar werk in Salamanca. Op de beurzen en tentoonstellingen kan ze relatief weinig kwijt over de achtergrond van haar werk. ‘Alleen de journalist van NRC Next slaagde erin om in één alinea iets te vertellen over iemand als Judith Butler’ zegt ze.

Kunstcommissie
Butler is een inspiratiebron voor Hazekamp. Volgens de filosofe bestaat gender uit gebruiken en gewoonten die zo vaak herhaald worden dat ze natuurlijk lijken. Daarmee zouden ‘gewone’ mensen zo sterk ingeperkt worden, dat zij ervaringen van homoseksuelen en transgenders als onnatuurlijk, oninvoelbaar en onvoorstelbaar beleven. En dat merkt Hazekamp ook.
‘Als je mensen iets uit wil leggen over transgender, bijvoorbeeld bij een kunstcommissie, moet je altijd weer helemaal bij het begin beginnen. Wat is een dragking, wat is transgender? Gaat het nou om travestie of over transseksualiteit? Wat ben je nou? Een vrouw of een man? Veel mensen doen alsof je een probleem hebt. Ze vragen je of je plannen hebt voor operaties! Dat soort dingen. Ze willen je zo graag in een hokje plaatsen. Ik wil helemaal niets doen aan m’n lijf, maar dit gaat om veel meer dan alleen maar een baard en wat kleertjes.’
Vroeger werd Hazekamp’s werk vaak androgyn genoemd. ‘Als er iets niet sexy is, is het wel het woord androgyn. Dat is een soort vuilnisbak voor alles wat niet past als je de genders in tweeën deelt. Met die baard ben ik niet androgyn, maar ook geen kopie van een man. Hier kom ik tot de kern. Dit is niet een eenmalig statement, maar een uitspraak over wie ik echt ben.’

Geestelijke vrijheid
In haar videowerk http://www.riskhazekamp.nl