Met open deuren

Niet in een besloten zaaltje achter de gordijnen, maar in een publiek café met terras, centrum Nijmegen. Daar ontmoeten transgenders elkaar sinds een jaar of zes op vaste avonden. De groep groeit en wordt ook steeds gevarieerder. Een reportage.

“Hij wilde op de motor komen”, zegt Betsy. Ze zit aan de bar van De Meermin in Nijmegen en knikt naar Marco, haar partner. Ze komen uit een dorpje in de Achterhoek.

Het is een mooie zomeravond, eind augustus. Niet alleen aan de bar, maar ook buiten op het terras zit een groepje bezoekers van het transgendercafé. Pratend over de tot 35 jaar veroordeelde Chelsea Manning die eerder die dag bekendmaakte dat ze verder gaat als vrouw. Over homofobie in Rusland, over meer persoonlijke zaken of gewoon over de afgelopen zomermaanden. Met een biertje, een kopje koffie. 

Marco komt hier nu sinds ongeveer een jaar. “Bij ons in het dorp is niets voor homo’s of transgenders, maar hier was het meteen heel gezellig. Hier voel ik het meeste raakvlak.”

Uurtje treinen

Het transgendercafé bestaat nu een jaar of zes, vertelt Hannah, eigenaar van De Meermin. “We zitten al 25 jaar hier in het centrum. Het COC, dat hier toen ongeveer om de hoek zat, kwam vragen of we interesse hadden om plaats te bieden voor transgenders. We hebben er een paar weken over nagedacht en het ook met de vaste cafébezoekers besproken. En toen hebben we ‘ja’ gezegd. Het gaat hartstikke goed, iedere keer komen er nieuwe mensen en er komen er ook steeds meer.”

Maar Hannah constateerde een paar jaar geleden dat als initiatiefneemster Joy Pol er niet was, er eigenlijk niemand aanspreekbaar was. “Als er iets was, bijvoorbeeld omdat we op die bepaalde avond om een of andere reden gesloten waren, kon je niemand bereiken. Mensen gebruiken hier vaak ook een andere naam dan in het dagelijkse leven. Er moest een structuur komen.” “Joy heeft in die tijd keihard voor de groep gewerkt”, zegt Rense, gastmens vanavond. “Maar ze was maar in haar eentje, dus als zij er niet was, was er inderdaad niemand.”

Er kwam inderdaad meer structuur. Dat zou het startpunt van de Transgendergroep Nijmegen genoemd kunnen worden. Een zelfstandig opererende werkgroep binnen het COC. Er kwam met andere woorden een groep van actieve vrijwilligers die bijvoorbeeld optraden als ‘gastmens’ tijdens de caféavonden. Langzamerhand gingen zij ook meer activiteiten buiten het café organiseren.

De werkgroep kwam echt van de grond na een transgenderfestival, in 2011. Daarna werden er lezingen georganiseerd, filmavonden, een minisymposium over voorlichting in het onderwijs, er is een avond met een visagist geweest en de vereniging heeft ook een keer het zwembad afgehuurd voor transgenders. “We streven naar een afwisseling van informatie en vermaak.”

Bijzonder is dat dit jaar de vereniging de landelijke transgendergedenkdag organiseert, op 23 november. “We willen verder binnenkort een symposium over zorg organiseren en de visagie een keer herhalen”, zegt Rense.

Maar het café, vanaf dit jaar vanwege de grote toestroom, op twee donderdagen per maand, blijft het ongedwongen ontmoetingsmoment van de transgenders. Die komen vaak uit Nijmegen, maar verder uit de wijde omtrek. Heel wijd, want ze reizen volgens Rense bijvoorbeeld vanuit Utrecht, Maastricht en Eindhoven. “Gemiddeld is het toch een uurtje treinen voor veel mensen. Een paar vaste gasten komen zelfs uit Groningen. Niet omdat daar niets is, maar omdat ze het zo leuk vinden.”

Zo blij

De afgesproken begintijd voor het transgendercafé is half 8, maar er is dan nog niemand. Nauwelijks vijf minuten later komt Damian binnen, en ook Rense laat niet lang op zich wachten. “Ik ben vaak de eerste,” vertelt Damian. “Ik ben in maart uit de kast gekomen. Via internet kwam ik toen dit tegen. Ik was zo blij dat dit bestond en dat ik hier heen kon. Er is echt een gezellige sfeer.”

Ze vertellen dat ze met de vrijwilligers nu bij introductiedagen van universiteit en hogeschool staan. “Erg leuk om te doen”, vindt Rense. “Niet eens zozeer omdat er zoveel transgenders op afkomen, maar vooral ook omdat je gewoon tussen de voetbalclub en de studentenvereniging staat. Je hebt er zo een positie.”

Misschien wel vanwege de vakantie of de studentenintroductie, wordt het vandaag niet enorm druk. Meestal komen er zo’n twintig tot veertig, verzekert Rense. Vandaag zijn er tot half 11 ongeveer vijftien bezoekers geweest, geen nieuwelingen.

Direct sfeer

Je zag de afgelopen jaren ook andere groepen ontstaan. Soms volgen ze het voorbeeld van Nijmegen, een publieke caféavond, na. “Veel transgendergroepen zitten echter niet in een kroeg, maar ergens in een afgehuurd zaaltje achter de gordijnen.” Amersfoort, waar de voortgang van de t-caféavonden betwijfeld wordt, heeft zich bijvoorbeeld wel laten inspireren door Nijmegen.

Sommige transgenders hebben misschien helemaal geen behoefte aan ontmoeting met andere transgenders, denkt Rense. “Of misschien alleen in de periode dat ze in transitie zijn. Anderen blijven komen. Bijvoorbeeld omdat ze nog steeds met vragen zitten of gewoon omdat ze hier zichzelf kunnen zijn. En dan is het een voordeel dat het in een kroeg is waar je zo binnen kunt lopen. Er is gewoon direct sfeer.”

Hoofddoel is altijd contact en acceptatie, erkent hij. “Wij doen daarom bewust veel dingen openlijk, met open deuren.”

Redelijk eenzaam

Voor de start van het transgendercafé is volgens de mensen op het terras die al langer komen, Nico bijvoorbeeld, vooral Joy, die al eerder ter sprake kwam, verantwoordelijk. “Joy is de oprichtster”, zegt hij. Zij kwam vanuit het COC met het idee van de caféavond voor transgenders. Omdat het COC zo dichtbij het café was, konden mensen zich daar eventueel omkleden. Joy was, samen met Wendy, ook de eerste gastvrouw.

“Er kwamen in het begin vooral transvrouwen die wat ouder waren”, zegt Rense. “Ze vonden het heel snoezig om zo’n klein transmenneke erbij te hebben. Ik kreeg behoorlijk veel aandacht. Ze waren ook nieuwsgierig en ik kreeg veel vragen.”

Het mooie voor hem is dat je hier mensen ontmoet die snappen waar je mee rondloopt. “Ik heb vrienden voor het leven gemaakt. En uiteindelijk ben ik zelf vrijwilliger geworden en heb ik ook echt een doel gevonden. Hoe kan ik mensen helpen? Veel transgenders zijn redelijk eenzaam. Het kan dan heel belangrijk zijn dat ze de deur een keer uit kunnen.”

De groep is in de jaren heel gevarieerd geworden. Behalve transvouwen, kwamen er steeds meer transmannen, jongeren en genderqueers. “Travestieten zijn er altijd wel geweest, en we hebben nu ook contacten met vluchtelingen.” Een daarvan schuift even later aan op het terras. “Ik ben een van de jongste bezoekers”, denkt Damian. Hij is 25.

“Man, vrouw, tussenin, oud en jong. Cis en trans; een zeer gevarieerd publiek”, vat Anne samen. Zij is samen met Baukje aangeschoven op het terras. Hannah zet er een paar bakjes met chips neer. 

Open karakter

Er is op de caféavonden altijd minstens één gastmens. Ze letten een beetje op nieuwkomers. “Als iemand alleen in een hoekje staat, zal de gastmens een gesprek aanknopen.”

Want veel bezoekers ervaren toch zeker een drempel. “De eerste keer was ik onzeker”, erkent Marco, binnen aan de bar. “De eerste keer is spannend, maar hoe langer je komt, hoe meer bekenden je treft.” “Je ziet soms geweldige voorbeelden,”  zegt Rense, “mensen die schuchter binnenkomen, maar helemaal opbloeien. Soms al in één avond. Dat vind ik erg leuk, dat motiveert me enorm.” Veel transgenders zijn immers toch vaak erg onzichtbaar; ze zijn vooral transgender thuis achter de gordijnen.

“De eerste keer dat ik hier kwam, met vrienden, zat ik nog in het begin van mijn transitie”, zegt Anne. Dat is bijna twee jaar geleden. “Ik voelde me heel welkom. Ik denk ook dat het geholpen heeft om naar ervaringen van anderen te luisteren.” Ze heeft nu niet zoveel vragen meer, maar komt ‘voor de gezelligheid’. “Het is fijn om een plek te hebben waar je niet hoeft uit te leggen wat transgender is.”

Ook Baukje was al ver in de transitie toen ze hier ongeveer een half jaar geleden voor het eerst kwam. “Het is leuk om dan mensen te leren kennen.” “Ik vind het heel belangrijk dat het een publiek café is”, vervolgt Anne. “Ik snap wel dat mensen soms een besloten plek nodig hebben, misschien ook afhankelijk van de fase waar ze in zitten, maar ik heb toch een voorkeur voor het open karakter.”

“In het begon vond ik de beslotenheid van bijeenkomsten waar ik kwam prettig”, zegt Baukje. “Niets was nog zeker voor mij en ik wilde eerst duidelijkheid. Maar toen ik die had, en toen ik besloten had om als vrouw te gaan leven, maakte het me niet meer uit. Mijn laatste coming out was op het werk. Een besloten groep is dan misschien geschikt om te wennen en ervaring op te doen. Maar nu ben ik hier terecht gekomen.”

Religieuze overtuiging

Er komt meer bier naar buiten en Hannah komt met een plankje kaas en worst. Damian, die op een paar minuten afstand woont, heeft net thuis gegeten en komt weer terug. Het gesprek op het terras waaiert intussen allerlei kanten uit. Wat zou het bijvoorbeeld betekenen voor Chelsea Manning als ze in een militaire mannengevangenis wordt opgesloten? Geen prettig idee.

Nico en Rense komen met een paar folders. Het is fantastisch dat hier op het terras transgenders samenkomen die zich niet verstoppen, maar ook de Transgendergroep Nijmegen zelf werkt aan haar eigen zichtbaarheid. Er is zelfs een folder in het Engels vertaald. Verder hebben ze nu behalve een website en een nieuwsbrief, een Twitteraccount en een Facebookpagina aangemaakt. “Als je googelt op ‘transgender’ en ‘Nijmegen’, staan we bovenaan.”

Terwijl de avond vordert, komen er meer mensen aan de bar en groeit ook het kringetje op het terras. Wie wat is, is niet duidelijk, maar het is ook niet van belang. “Het maakt mij allemaal niet uit”, zegt café-eigenaar Hannah. “Ik vraag er niet naar. Ik vraag toch ook niet naar iemands politieke of religieuze overtuiging?”

www.transgendernijmegen.nl