Moeten robots mannelijk of vrouwelijk worden… of juist niet?
In de toekomst zullen robots een steeds grotere rol gaan spelen. Onderzoekers vragen zich daarom af of de vooroordelen die mensen nu hebben over mannen en vrouwen, in de toekomst nog wel zullen bestaan.
Recente ontwikkelingen hebben robots voortgebracht als ASIMO. Dat is een bijna anderenhalf meter hoge robot die goed kan rennen. TOPIO is een mannelijk aandoende robot die kan tafeltennissen en Actroid is dan weer een vrouwelijk aandoende robot die juist goed kan converseren. Misschien schenkt over 10, 20 of 30 jaar een robot wel je koffie in. Maar moet deze robot dan ook een koffiedame zijn? Of moeten robots juist vrij zijn van genderstereotiepen?
De robots die bekend zijn uit film en televisie, conformeren zich allemaal aan de man-vrouw tweedeling. Denk aan Rosie van The Jetsons, Bender van Futurama of C-3PO uit Star Wars. Denk ook maar aan Data uit Star Trek, Marvin uit de Hitchhikers' Guide To The Galaxy en tenslotte Andrew Martin uit Bicentennial Man. Allemaal passen zij keurig in het mannen- of vrouwenhokje.
Rosie en Bender conformeren zich keurig aan seksestereotiepen
Het is niet zo vreemd dat robots zich conformeren aan genderstereotiepen. In een recente studie schrijven wetenschappers dat mensen net zo omgaan met computers als met mensen. Zonder het te beseffen, plaatsen mensen computers in menselijke categorieën als man of vrouw.
In de omgang met een robot bepalen de stem, het gedrag en het uiterlijk of de robot gezien wordt als een man of een vrouw. Zo kunnen mensen gestuurd worden in hun perceptie van de robot. Dat is niet onbelangrijk. Een recente studie laat zien dat mensen zich meer verwant voelen en zich beter op hun gemak voelen bij een robot die een stem heeft die bij hun eigen gender past. Mensen gaan zelfs tamelijk seksistisch om met robots. Zo wordt een computer met een lagere stem serieuzer genomen en beter in staat geacht om advies te geven dan dezelfde computer met een hogere stem.
Er blijken slechts een paar uiterlijkheden nodig om een robot mannelijk of vrouwelijk te maken. In een studie krijgen studenten plaatjes te zien van een robot met kort haar en rechte lippen. Die krijgt standaard mannelijke eigenschappen toegewezen zoals assertief, dominant en autoritair. Als dezelfde robot wordt uitgevoerd met lang haar en licht gebogen lippen krijgt “zij” standaard vrouwelijke eigenschappen toegewezen zoals vriendelijk, beleefd en hartelijk. Ook krijgt de 'mannelijke' robot meer stereotype mannelijke taken, zoals apparaten repareren of het huis bewaken. De 'vrouwelijke' robot krijgt taken als schoonmaken en zorgen voor kinderen.
De onderzoekers vragen zich vervolgens af of de genderstereotiepen wel gebruikt moeten worden in robots. Of moeten robots zich juist niet conformeren aan de stereotypen? De onderzoekers doen geen uitspraak, maar vragen zich wel af of vooroordelen op basis van gender in de toekomst nog wel zullen bestaan.
Wij hopen in ieder geval dat Rosie en Bender zich een beetje emanciperen. En mochten de toekomstige huisrobots voorzien worden van stereotiep uiterlijk en gedrag, dan zien wij ook graag de productie van een aantal homoseksuele en transgender modellen. Als er gender moet zijn in robotland, dan ook graag genderdiversiteit.
In Bicentennial Man krijgt huisrobot Andrew Martin een mannelijke persoonlijkheid om als butler te kunnen werken voor een Amerikaanse familie. In de loop van de film ontwikkelt Martin een gevoelsleven en wordt zijn stalen hoofd vervangen door een mannelijk hoofd om hem in staat te stellen zijn emoties te uiten. Die emoties blijken ook al geheel heteroseksueel van aard. Zal er ooit een homoseksuele of transgender huisrobot gecreëerd worden?
