Micha Meinderts sprak er over zijn boek en Selm Wenselaers onderzocht de ruimte tussen de hokjes. Wie zijn wij, wat drijft ons, wat betekent dat en hoe gaan we daarmee om? Tijdens de derde editie van Buiten de Binary, zaterdag 8 oktober in Nijmegen, presenteerden zij twee bijzondere workshops.

Micha Meinderts en Selm Wenselaers mogen bij de opening van de derde editie van Buiten de Binary laten zien hoe zij uit de hokjes breken. De hokjes zijn voor vandaag gemaakt van kartonnen dozen. Stap erin en breek eruit, zegt Nico Lippe, een van de organisatoren. Niet veel later ligt het verkreukelde papier op de grond.

Hokjes zijn soms handig, denken Micha, schrijver, en Selm, dramaturg, producer en genderalist, want je moet toch ergens over praten. Maar, zeggen ze, gebruik ze niet te krampachtig. Micha is een stoere vent, met zijn puntige rode baard. Open en zelfverzekerd. Selm is al net zo’n mooie mens, met de nadruk op mens. Hen (!) verontschuldigt zich met een ontwapenende glimlach voor een Vlaams accent.    

Micha (foto: ton van den born)

Selm (foto: ton van den born)

Micha schreef een boek, ‘Aldus Sybren’. Reden waarom hij vandaag geïnterviewd wordt. Het is een van de zeventien workshops in drie zalen rondom het Roze Huis in Nijmegen. De derde editie, groter dan ooit, wordt opnieuw georganiseerd door de Transgendergroep Nijmegen, en de trekker daarvan: Rense Havinga. Religie, polyamorie, meditatie: het aanbod is breed, zo staat er in de aankondiging. Opnieuw wordt de ruimte tussen de hokjes onderzocht en gevierd.

Micha zit in de eerste workshopronde, 11 uur in de ochtend. Uiteindelijk komen er zeker tachtig mensen naar Nijmegen, maar op dit relatief vroege uur zijn er zo’n twintig. Of ze allemaal een boek gaan schrijven is onzeker. De centrale vraag is wel: hoe schrijf je over je transgenderleven?

 Meer zelfvertrouwen

‘Aldus Sybren’ is niet Micha’s eerste schrijfproduct, want hij debuteerde in 2008. “Toen was het een poosje stil, wat schrijven betreft. Vanwege verhuizing naar VS, transitie en terugkeer naar Nederland. Daarna, toen alles weer wat rustiger werd, kriebelde het.” In zijn nieuwe boek wilde hij dicht bij zichzelf blijven. “Dan hoef je zo min mogelijk te verzinnen.”

Het boek gaat over Sybren, bijna dertig. Zijn huwelijk loopt op de klippen omdat zijn ex op vrouwen valt. Sybren keert als man terug naar Nederland, maar het nieuwe leven gaat niet vanzelf, merkt hij. De vrienden, de liefde, de zoektocht naar je identiteit. In elk hoofdstuk is er een flashback naar Sybren als meisje.

“Ik wilde een universeel verhaal schrijven”, vertelt Micha. “Herkenbaar voor iedereen, transpersoon of niet.” De basis is zijn eigen leven, maar het is een roman en voor die herkenbaarheid heeft hij bijvoorbeeld ervaringen van andere transpersonen erin verwerkt. Ervaringen met omgeving, werk en thuis. “Natuurlijk zitten ook mijn ouders en vrienden er ergens in, maar ik heb bij mezelf het bewustzijn daarvan uitgezet. Je kunt niet steeds bedenken of ze zich gaan herkennen en of het ze zal storen. Maar toen het uitkwam, vroeg ik me wel af wat ze ervan zouden vinden. Veel zorgen maakte ik me niet, want ze komen er allemaal goed vanaf. Mijn ouders vinden het prima.”

Youri (l) interviewt Micha over zijn boek

Ja, reageert Micha op een vraag van interviewer Youri de Blok, oprichter van Transpectrum (voor begeleiding transgenders). “Het is wel een dingetje dat iedereen nu weet dat ik trans ben. Mensen die ik na mijn transitie leerde kennen, wisten het niet. Ik was wel zenuwachtig voor hun reactie. Niet omdat ik het hen niet wilde zeggen, maar omdat ze misschien zouden zeggen: waarom kom je er nu pas mee? Ik had verwacht dat het meer impact zou hebben, maar de meesten namen het voor kennisgeving aan. Als ze nu vragen hebben, zeg ik: lees mijn boek maar.”

'Je maakt dingen al snel veel te groot'

“Ik heb daar wel van geleerd dat ik me niet zo druk hoef te maken. Ik heb meer zelfvertrouwen in mezelf gekregen en in mijn schrijverschap.”

Een rol spelen

“Het mooiste is als mensen er wat aan hebben. Mijn intentie was om transgender mensen die aan het begin staan, hoop te geven. Ik wilde ook laten zien dat we gewoon mensen zijn, net als iedereen. Een beetje de freakshow eruit halen. En voor mensen die de transitie gehad hebben, wilde ik laten zien dat dit niet het eindpunt is van je leven, maar een begin. De meeste transboeken gaan over de weg tot de transitie en dan is het punt. Maar Sybren heeft dat gehad en wil nu weten waar hij hoort in de wereld en hoe hij zijn leven verder moet inrichten. Hij moet zich dan vooral leren realiseren dat het leven niet zo’n hobbel is als het lijkt. Je maakt dingen al snel veel te groot.”

“Ik heb geleerd dat je niet zegt: ik wil een jongen zijn. Want ik ben al een jongen. Altijd geweest. Zeg je dat je jongen of man wilt worden, dan veronderstel je dat je een rol moet spelen. Dat je andere mensen moet overtuigen. Dat inzicht was voor mij zo’n verschuiving.”

 “Ik heb ook al die onzekerheid over ‘zijn’ en ‘worden’ niet meer: ik weet wie ik ben. Maar Sybren is nog niet zo ver. Hij voelt zich heel onzeker. Dat kost tijd. Ik weet niet hoe ik zelf over die onzekerheid heen kwam. Het helpt als je vaak bevestiging krijgt. Dat anderen benoemen wie je bent.”

Worden en zijn

 In de workshop van Selm benoemen de bijna veertig mensen – het is dan halverwege de middag – eerst zichzelf, hun genderidentiteit. ‘Ik ben zoekend, wisselend, meer feminien, trans, queer, fluïde, een mannelijke vrouw, gewoon Erik, of mens.’ Dat soort benamingen. “Ik omschrijf mezelf wel als postgender”, zegt Selm, “om aan te geven dat ik voorbij het genderverhaal zit.”

'Er is altijd de blik van de buitenwereld'

Selm meldde zich in 2008 bij het genderteam in Gent. Het idee was zeker in de jaren 90 dat transpersonen een hekel aan hun lichaam hebben en dat je geboren bent in een verkeerd lichaam. “De magische zin die je moest uitspreken als je bij het genderteam een voet tussen de deur wilde krijgen was: ik ben in het verkeerde lichaam geboren. Het was ook niet handig toen als je als transman op mannen zou vallen.” Selms hulpvraag was niet zo duidelijk, zegt hen. “Ik wist niet waar mijn genderidentiteit lag. Uiteindelijk wilde ik gewoon goed door het leven kunnen.”

Dat Selm van het genderteam hormonen kreeg, vond hen oké. Maar onvermijdelijk kwam de volgende vraag: wanneer wil je naar de volgende ronde, naar de operatie? “Ik was best tevreden, ik wilde niet per se verder. In die fase zit ik nog steeds, de zoekfase. Soms is er een moment dat ik denk het te weten. En dan is dat weer voorbij. Ik heb dat geaccepteerd, en daarmee is er een bepaalde rust over me heen gekomen. Het gaat immers niet altijd over worden, maar ook over zijn. Want met worden ben je nooit klaar, soms moet je ook gewoon zijn.”

De omgeving geeft ons vaak onvoldoende tijd en ruimte om te ‘zijn’. Er is, aldus Selm, altijd die blik van de buitenwereld die vraagt, oordeelt, veroordeelt, duwt en trekt, vooroordeelt. De verhalen waar deelnemers van de workshop mee komen, bevestigen dit. Het is, mijn indruk, een mooie, leerzame workshop die opnieuw de ogen opent voor wie we zijn en waar we ons bevinden.

Ten slotte nog een uitspraak van Micha die het belang van ‘zijn’ onderstreept. “Je moet het ook binnen het transitieproces tijd geven”, zegt hij. “Wennen aan je nieuwe situatie, want het is toch een grote verandering. Ik heb mezelf vaak teveel gefocust op het eindstation en te weinig uit het raampje gekeken. Mijn boodschap is: geniet ook van het proces van transitie.”

‘Aldus Sybren’ van Micha Meinderts is uitgegeven bij Pepper Books, 368 blz., 17,99 euro