Over mannen, vrouwen en de rest van ons

‘Ik zal degene zijn voor wie het woordenboek geen woord heeft.’ Als jongetje verslond ze het woordenboek met de geurend leren kaft. Nu is ze het woordenboek te slim af. Ter afsluiting van het vierde Nederlands Transgender Filmfestival vertelt Kate Bornstein persoonlijke verhalen, herkenbaar voor de ‘rest of us’.

Kate Bornstein toont in de balie de Get out of Hell-Freecard

Bornstein leest voor uit eigen werk. In haar onvolprezen stuk Hoowahyoo? beantwoordt ze de vraag ‘who are you?’ op haar moeders begrafenis. De oudere dames die de vraag stellen, denken dat ze een roddel te pakken hebben wanneer ze horen dat Kate Mildreds dochter is, die toch echt twee zoons had. Haar moeder, die haar altijd grappend ‘my son, the lesbian’ noemde heeft het haar vriendinnen niet vertelt. Ook stipt ze de twaalf jaar aan die ze doorbracht in de Scientology-kerk, iets waar ze later die avond op terug zal komen. ‘Toegeven dat je lid bent geweest van Scientology is veel beschamender dan toegeven dat je transseksueel bent.’
De tekst eindigt kort voordat haar moeder sterft. Zij vraagt Kate op dat moment ook wie ze eigenlijk is. ‘Ik vertelde haar de waarheid. Dat ik haar baby was en dat ik dat altijd zou zijn. Ik zei dat ik haar kleine jongen was en de dochter die ze nooit gehad had. Ik zei dat ik van haar hield.’ Goed, zei haar moeder: ‘I didn’t want to loose any of you, ever.’ Het hele verhaal Hoowahyoo is terug te lezen op haar site

Virus
Het is een virus dat zich verspreidt over de wereld, aldus Bornstein. Een virus dat oprekt wat het betekent om een man te zijn, wat het betekent om een vrouw te zijn. ‘En ik ben drager van dat virus.’ Ze vervolgt: ‘Ik kreeg een sekse toegekend bij mijn geboorte. Nu ben ik iets geheel anders. Ik ben opgevoed als jongen, heb als volwassen man geleefd. Ik observeerde mannen en vroeg me af: hoe word ik een echte man? Ik deed mijn best, maar niks werkte. Ik werd een vrouw. Ik observeerde vrouwen en vroeg me af: hoe word ik een echte vrouw? Ik besloot dat ik geen van beide ben.’
De volgende tekst die Bornstein voordraagt, heet Seven years itch. Ze speelt hierin met het idee dat iedere zeven jaar alle cellen in je lichaam vernieuwen. Ze schreef het zeven jaar na haar ‘genital conversion surgery’ zoals dat in het Engels heet. De dronken buurman die haar agressief toeroept: ‘Ik wil op je borsten zuigen!’ antwoordt ze in gedachten: ‘Zeven jaar geleden bestonden deze borsten nog niet.’ Ook beseft ze dat ze als nieuwe vrouw – opgevoed als jongen – nooit heeft geleerd om te gaan met dergelijk seksisme.
Ze vertelt ook een mooi verhaal over het woordenboek. Bij haar thuis stond het woordenboek op een apart tafeltje met een lampje erop. Het dikke boek rook naar warm, gebonden leer. Een geur met een speciaal gevoel, later vooral geassocieerd met seks. Het woord ‘seks’ zocht ze er nooit in op: ‘Dat sliep tussen “selfanalysis” en “shady”.’ Ze geloofde dat het woordenboek haar kon vertellen wie ze was. De pagina met het woord ‘lesbienne’ heeft ze eruit gescheurd ‘toen de vrouw van mijn dromen een man werd.’ ‘Een keurige lesbienne als ik werd opeens wakker naast een man! Maar ik kon hem niet verlaten. I stand by my man, dacht ik. En ik kon opeens alle klassieke liefdesliedjes meezingen zonder dat ik de persoonlijke voornaamwoorden hoefde te veranderen.’ Nu probeert Bornstein het woordenboek vooruit te zijn. ‘Ik zal degene zijn voor wie het woordenboek geen woord heeft.’

Kristallen schaal
In de volgende tekst kruipt ze in de huid van haar moeder. Ze neemt plaats op een oude leunstoel en verandert haar stem. Moeder is traditioneel joods opgevoed. Alle mannen in de familie dankten bij het ontwaken god dat ze niet als vrouw ter wereld waren gekomen. Ze kreeg twee zoons en iedereen was trots op haar. Ze zei tegen haar zoon Samuel dat hij blij moest zijn dat hij niet als meisje geboren was: ‘Jongens kunnen nooit lelijk zijn, meisjes wel.’
Maar alle mannen verdwijnen uit haar leven. Haar man sterft. En haar zoon Samuel vertelt haar op een dag dat hij eigenlijk een vrouw is. Op dat moment herinnert ze zich de duizenden stukjes waarin de kristallen schaal kapot viel, toen ze die als kind per ongeluk omstootte tijdens het afstoffen. Ze zegt dat Samuel niet langer welkom is. ‘Laat me sterven met het geloof dat ik twee zoons heb.’ Een half jaar later belt hij haar op, inmiddels als Samantha. Langzaam accepteert ze haar nieuwe dochter. ‘Ik mis nog altijd de mannen in mijn leven, maar ik denk niet langer dat ik niks ben zonder ze.’

De laatste jaren richt Bornstein zich op jongeren. ‘Ik wist niet wat ik moest schrijven na gender. Maar ik weet wel hoe ik in leven moet blijven in een wereld die mij liever dood ziet.’ In haar nieuwste boek Hello, Cruel World, 101 Alternatives to Suicide for Teens, Freaks and Other Outlaws (2006) beschrijft ze strategieën om zelfmoord te voorkomen. Het boek heeft intussen een tweede druk gekregen. ‘Ik zeg tegen jongeren – bijvoorbeeld tegen het meisje dat altijd op dezelfde agressieve eikels valt – vermoord dat deel van jezelf dat jou wil vermoorden. Ik noem dat de kunst van de serie-zelfmoord.’
Ze spoort jongeren aan om te doen wat ze willen en lief te hebben wie ze willen, onder één voorwaarde: don’t be mean. Niet gemeen zijn, niet tegen jezelf en niet tegen anderen. Ze geeft iedereen een ‘Get out of Hell-freecard’, een kaartje dat je moet afgeven bij de hel, mocht die er zijn: ‘Dan ga ik in jouw plaats. En maak je geen zorgen over mij, ik ben een oude masochist.’

Eendimensionele klootzak
Een paar jaar geleden werd Bornstein gediagnosticeerd met Chronische Lymfatische Leukemie. Geconfronteerd met de dood, deed ze een poging om contact op te nemen met haar inmiddels zestienjarige dochter Jessica. ‘Ik ben een SM-anarchist, een femme-dyke, een kunstenaar met piercings in lichaamsdelen waarmee ik niet geboren ben. En ik ben depressief, een borderliner met een bipolaire stoornis. Dat alles maakt mij een heel slecht mens, maar dat is niet de reden dat mijn dochter mij niet meer wil zien.’
Via via vond ze het nummer van haar ex-vrouw, de moeder van Jessica. Nadat zij haar naam zei, werd de hoorn erop gelegd. Het verbaasde haar niet: ‘Dat is de manier waarop aanhangers van Scientology met mij om moeten gaan. Ik ben namelijk een Suppressive Person, SP.’ L. Ron Hubbard, de oprichter van Scientology verklaarde SP’s vijanden van de kerk. Zij mogen worden ontdaan van bezit, worden verwond, misleid, voorgelogen en vernietigd. Hubbard nam later zijn woorden terug, omdat het slechte PR was voor de kerk, maar kijk op Google onder ‘Scientology + legal + harrassment’ en je weet wat ik bedoel.’
Om uiting te geven aan het verdriet over haar dochter sneed ze zichzelf open. ‘Bloed zegt dat je leeft. Je voelt geen pijn meer, alleen maar opluchting.’ Daarna verfde ze haar haar blond: ‘Hoog op mijn lijstje met dingen-te-doen-voor-het-doodgaan stond, become blond zoals Gina Davis in The Long Kiss Goodbye.’
De avond heeft een open einde. Haar eigen vader kende ze alleen als arrogante en afstandelijke man. Hij was agressief en maakte haar bang. ‘Soms denk ik: Ik ben vrouw geworden om te voorkomen dat ik een man zoals hij werd. Maar ik ben nooit een dochter voor hem geweest.’ Hij overleed een jaar voordat Kate aan haar transitie begon. Nu, zelf met de dood geconfronteerd, zegt ze: ‘Ik wil niet sterven en me mijn vader alleen herinneren als een eendimensionele klootzak.’ Je hoopt dat Jessica op een dag hetzelfde denkt.