Uitleg over wat er met je aan de hand is als je transgender bent, kun je online bij elkaar sprokkelen. Er is van alles te vinden. Maar vast ook veel onzin. Indruk maakt dan de duidelijke uitleg van Linda Gromko, een Amerikaanse arts die zich jaren geleden specialiseerde in transgenderzorg. Ze schreef Where’s MY Book?, een gids voor transgender & gender non-conforming youth, hun ouders en ieder ander. Alles bij elkaar. En een boek waarvan je je een Nederlandse versie zou wensen.

‘Lees je nu dit boek, dan komt dat waarschijnlijk omdat je al een tijdje voelt dat er iets ‘anders’ is bij jou’, begint Linda Gromko, die in Seattle een medische gezinspraktijk heeft en zich jaren geleden specialiseerde in transgenderzorg. Roze en blauw? De kinderen die Gromko aanspreekt, voelen zich niet thuis in de hokjes waar mensen om hen heen ze induwen. Ze voelen zich ongelukkig en buitengesloten in die binaire wereld waar gender voor iedereen zo superduidelijk schijnt te zijn.

Daarom dit boek, zegt ze. Ik stel me zo voor dat je de woonkamer binnenkomt. Vader leest een thriller, moeder verdiept zich in haar boek voor de literaire leesclub, zusje leest de Tina en jij vraagt: Waar is mijn boek? Waar is MIJN boek? Goed, je moet wel Engels kunnen lezen, want deze Trans Bijbel, zoals een Amerikaanse chirurg het noemt, is niet vertaald. Het boek beschrijft bovendien vaak een erg Amerikaanse situatie. Een situatie die als het bijvoorbeeld om hulpaanbod en verzekeringen gaat (Obamacare) onder Trumps presidentschap nog zou kunnen veranderen. 

Toch is het een boek dat mij veel heeft verduidelijkt. Het boek is duidelijk opgezet, schitterend geïllustreerd en Gromko legt fantastisch uit. Ik begrijp dingen over puberteit, geslachtsaanpassende operaties, dilemma’s, procedures en de afwegingen nu echt veel beter.

Are you confused yet?

Iets over de opzet. Er zijn drie onderdelen. Een deel gaat over geslachtsaanpassende operaties. Wat er mogelijk is en wat niet. Ga je dit traject in, adviseert Gromko, zorg dan dat je gezond bent en stop met roken. Dat herhaalt ze een paar keer: echt mensen, wil je dat het goed gaat, stop dan met roken!

Een ander deel van het boek gaat over allerlei sociale zaken zoals hoe organiseer je je coming-out, wat kun je doen als er op school weinig aandacht is, geen kleedkamer of  wc waar je tijdens je transitie terecht kunt bijvoorbeeld? Hoe reageer je op pestgedrag, hoe herken je depressie, hoe verander je je documenten, wat te doen als je op reis gaat en hoe zit het met seks en relaties? Heel compleet en prettig leesbaar.

En in misschien voor de ontdekkende lezer wel het belangrijkste deel, waar het boek dan ook mee begint, blijft Gromko dicht bij jezelf en je lichaam. Ze start met directe hulp. Want mogelijk ben je met je genderdysforie zo in de knoop geraakt in de binaire wereld en heb je nog geen steun durven zoeken of gevonden. Dan is het zaak dat je niet wanhoopt. Zelfmoord is geen oplossing. Blijf ademen, praat met iemand, ga eventueel naar een dokter, bel met mensen die je kunnen helpen en lees verder. In de VS is er bijvoorbeeld de Trans Lifeline. In Nederland kun je denken aan 113online (0900 0113).

‘De enige die bepaalt waar je zit in het gendercontinuüm ben jij. Niemand anders.’

In de hoofdstukken over het gendercontinuüm en seksuele geaardheid komen vervolgens vele termen voorbij. Genderfluïditeit, queer, non-binair. Dan gooit Gromko er plots een zinnetje tussen zoals: ‘Are you confused yet?’ Laat je niet in verwarring brengen en onthoud alleen maar dit, schrijft ze. ‘De enige die bepaalt waar je zit in het gendercontinuüm ben jij. Niemand anders.’

De hoofdstukken over puberteit zijn ook heel leerzaam. En over puberteitsblokkers, wat die doen en wat ze niet doen. Ga je naar de genderpoli, dan hoor je dit vast ook wel, maar het is prettig om het zo helder en geïllustreerd bij elkaar te hebben. Wat betekent het als je stappen zet? Wat betekent het nu en wat betekent het later?

Inspirerend zijn de hoofdstukken over feminisering en masculinisering. Wat kun je doen zonder chirurgie om mannelijker of vrouwelijker te worden? Hormonen nooit zonder een deskundige arts. Leuk om te lezen over de dingen die je kunt doen om te laten zien wie je bent. Met kleding en gedrag of met een aanpak die je zichtbare vrouwelijke of mannelijke kenmerken (gezichtsbeharing, borsten) uit het zicht halen.

Op het eind staan nog twee hoofdstukken die voor de arts die Gromko is, haast vanzelfsprekend zijn. Een gaat over wat je kunt doen als je voordat je de operaties ingaat, toch wilt zorgen dat je later nog kinderen krijgt. Je sperma of je eieren. Daar moet je echt even bij stilstaan, schrijft ze. Het laatste hoofdstuk gaat over intersekse, alle variaties die je dan kunt tegenkomen. Twee belangrijke vragen: hoe bepaal je of iemand als jongen of meisje opgevoed wordt en mag je chirurgische ingrepen doen voordat een kind oud genoeg is om mee te beslissen?

Linda Gromko

Blij met het boek

Where's MY Book? van Linda Gromko nogmaals is een informatieve gids voor transjongeren en hun familie en voor iedereen die het raakt. Ook huisartsen bijvoorbeeld die in hun opleiding weinig of niets gehoord hebben over transgender, gendercontinuüm en intersekse. Check bijvoorbeeld de vraag-en-antwoordsectie over het boek op haar website of haar Amazon.

Ik zou blij zijn geweest met zo’n boek, maar in het Nederlandse taalgebied voor de Nederlandse situatie en voor de Nederlandse genderjeugd is dat er voorzover ik weet niet. Online is er sinds begin 2015 transgenderinfo.nl. Hier vind je uitleg, nieuws, aankondigingen, ervaringsverhalen en heel veel betrouwbare informatie over transgender. Ook op Sense info (Rutgers) kun je zoeken op ‘transgender’.  

Wat boeken betreft komt ‘Transgenderzorg’ (2013) misschien het dichtst in de buurt. Het is heel compleet, maar minder toegankelijk. Het is door experts en hulpverleners geschreven, en veel wetenschappelijker van toon. Het sluit daarmee niet echt aan op de beleving van transgender jongeren en hun familie, en waarschijnlijk ook minder bij de vragen die ze hebben. Veel minder dan Where’s MY Book? dat in mijn ogen doet.

Misschien kunnen we zorgen dat zo’n boek er komt. Een antwoord op alle vragen die je als transgender persoon kunt hebben over je lichaam, de mogelijkheden, de maatschappij, de gezondheidszorg en de manieren om je omgeving te betrekken bij je gendergevoelens en het proces dat je doormaakt.