Tussen verstoppen en waarachtig leven

Onverwacht snel lag het boek in mijn brievenbus. Helaas had ik weinig tijd om me er meteen in te verdiepen, maar ik kon het niet laten om de voorwoorden van Simon Vinkenoog en Karin Spaink te lezen. “Ja ja ja!” beaamde ik ongeduldig. Gevoelens die ik had gehad tijdens de ontdekking van het werk van de - enkele jaren geleden gestorven - René/Renate Stoute kwamen weer boven en het liefst wilde ik mezelf opsluiten, lezen en zwelgen in oude gevoelens. Maar mijn agenda had op dat moment iets anders voor me in petto.

Begin jaren negentig, het was de periode van mijn eigen zoektocht, struinde ik de bibliotheek af op gender-gerelateerde boeken. Boeken vol theorieën die langs me heen gleden en romans die me niet bij de kladden grepen. En “Het Grimmig Genieten” van René Stoute was telkens uitgeleend. De thema’s van de andere boeken van René, junkies en gevangenissen, zorgden voor een gemengd uitzien naar “Het Grimmig Genieten”. Wat hadden gevangenissen en junkies met mijn identiteitsvragen te maken?

Uiteindelijk kreeg ik het boek dan toch te pakken. Het was meteen een feest der herkenning. Natuurlijk door de zoektocht die de hoofdpersoon doormaakt naar een innerlijke vrouw en de juiste kleding. Maar vooral ook door de geuren en ritmes van een oud en een nieuw leven. De boodschap die ik eruithaalde was: zoeken mag, nee moet! En de pijn die erbij komt kijken maakt nieuwe stappen, nieuwe levens, mogelijk.

Korte tijd later had ik alle boeken van René gelezen. Weliswaar riepen ze minder herkenning op, maar des te sterker kon ik genieten van de onverbloemde stijl die bijna nonchalant diep weet te raken en van de boeiende inkijk in een leven ‘aan een andere kant’. Hoe hard het leven als junk of gevangene ook kan zijn, in deze verhalen gaat het over de haat-liefdeverhouding met jezelf en met anderen. Maar er was meer wat me steeds weer naar een nieuw boek deed hunkeren, iets wat ik toen nog niet kon benoemen en veel dieper lag.
Nu ik “Dit belooft een nacht te worden” uit heb weet ik die onbenoembare hunkering en herkenning te plaatsen.

Het boek “Dit belooft een nacht te worden” bevat een verzameling verhalen die Renate tot het beste van haar eigen werk rekende. Grotendeels verhalen over gevangenissen. Enkele gedichten – zelf noemde zij ze notities - en enkele verhalen waarin travestie en transeksualiteit voorbij komen.
Wat is dat nou wat mij trekt in deze verhalen?
Het is de dubbele band die je kunt hebben met gevangen zijn en vrijheid. Gevangenissen zijn niet alleen fysiek aanwezig in de verhalen maar vooral innerlijk. De hoofdpersonen worstelen meer met hun eigen opgelegde gevangenis dan met de wereld buiten.
In één van de verhalen voelt de hoofdpersoon aankomen dat de dag van vrijlating dichterbij komt. Onherroepelijk maar vooral beangstigend. Want wat wacht daar buiten? Het is veel vertrouwder en veiliger om in de dagelijkse structuur, binnen de muren, te blijven. Maar toch kan de hoofdpersoon er niet omheen dat hij tegelijk een verlangen naar buiten ervaart. Uren volgen waarin de hoofdpersoon vecht tegen de angst, wetend dat hij toch niet anders kan en wil dan weer de wereld ingaan.
In een ander verhaal ondergaat de hoofdpersoon voor de zoveelste keer het ritueel van gevangenneming. De vertrouwde herhaling, de vertrouwde muren en procedures, het is haast prettig. Maar er blijken dingen niet te kloppen! De vertrouwde herhaling brengt innerlijke onrust met zich mee. De hoofdpersoon heeft er genoeg van, maar reageert in eerste instantie verontrust op mogelijke veranderingen. Hij voelt zichzelf als het ware uit elkaar vallen: de peilers onder zijn bestaan zakken weg. Het liefst wil hij zich vermannen en zich vastgrijpen aan het vertrouwde. Maar het is onvermijdelijk, de personen in de verhalen van Renate Stoute kunnen uiteindelijk niet anders dan waarachtig leven. Telkens stappen ze over deels zelfopgelegde grenzen en telkens gaat dat niet zonder slag of stoot. Het vergt moed om het oude los te laten. Maar ze kunnen niet anders dan de angsten onder ogen zien en over de grens stappen om waarachtig te leven! Dat is wat Renate zelf in haar leven vele malen heeft gedaan. In haar boeken maakt ze ons daar deelgenoot van. Het effect is een gezonde onrust.


Renate Stoute
Dit belooft een nacht te worden, een keuze uit het werk
Prometheus, 2005, ISBN 90 44605429