Vier interseksuele sporters ondergaan genitale operaties om te mogen sporten in vrouwencompetitie

De Internationale Atletiekfederatie (IAAF) heeft nieuwe regels ingesteld voor deelname aan de damescompetitie. Die hebben ertoe geleid dat vier vrouwen met een intersekse-conditie genitale operaties en hormoonbehandelingen hebben ondergaan om mee te mogen sporten.

Bij alle vier de sportsters zijn interne testikels verwijderd. Verder ondergaan de sporters een hormoonbehandeling en is de grootte van de clitoris aangepast. Dat meldt de New York Times van 10 april. De vier vrouwen komen alle vier uit ontwikkelingslanden, waar interseksualiteit vaak laat wordt geconstateerd. Voor veel vrouwelijke sporters uit ontwikkelingslanden is hun sport een weg uit de armoede.

 Nieuwe regels

De operaties zijn het gevolg van nieuwe regels die de IAAF heeft ingesteld na het wereldkampioenschap in Berlijn in 2009. Veel sporters twijfelden toen aan de vrouwelijkheid van de winnende hardloopster Caster Semenya. De ophef rondom deze zaak heeft de Atletiekfederatie doen besluiten tot nieuwe regelgeving.

De Atletiekfederatie wilde na de spelen van 2009 voorkomen dat een sporter nog zou worden onderzocht op zijn of haar mannelijkheid of vrouwelijkheid. In plaats daarvan zou bij een vrouwelijke sporter alleen nog onderzocht worden of de hoeveelheid lichaamseigen testosteron in het bloed in de vrouwelijke range valt. Van testosteron krijg je immers meer spiermassa, is de gedachte. Een sporter als Semenya maakt drie keer meer testosteron aan dan een gemiddelde vrouw en zou daarmee een oneerlijk voordeel hebben boven andere vrouwen. Noem het natuurlijke doping.

Caster Semenya mocht pas een jaar na haar overwinning in Berlijn weer meedoen aan sportwedstrijden. In de Olympische spelen van 2012 in Londen werd zij tweede op de 800 meter.

Eerlijk

Het IAAF heeft besloten dat een vrouw die meer testosteron produceert dan ‘normaal’ wordt uitgesloten van de competitie, tenzij zij een medische  behandeling ondergaat om de testosteronwaardes terug te brengen. Overgens liggen de normaalwaarden voor vrouwen tussen de 15 en 70 nanogram per deciliter en bij mannen tussen de 260 en 1000 nanogram per deciliter.

Zo’n medische behandeling kan bestaan uit een operatie, een hormoonkuur of beiden. Als de sportster toestemt tot een operatie en de operatie leidt tot een verlaging van het testosteronniveau, dan kan de sportster weer deelnemen aan de competitie.

In een opiniestuk in de New York Times van 10 april melden Rebecca Jordan-Young en Katrina Karkazis dat allerlei aandoeningen bij vrouwen kunnen leiden tot een bijzonder hoog testosteronniveau, maar dat vooral interseksuele vrouwen worden geselecteerd voor behandeling. De IAAF meldt dat zij deze anti-testosteronbehandelingen nodig vinden om de sport eerlijk te houden.

 Overlap

Karkazis en Jordan-Young zijn het hier niet mee eens. Zij geloven niet dat testosteron de sportprestatie zo beslissend beïnvloedt. Ze noemen onderzoek waaruit blijkt dat de hoeveelheid testosteron in het bloed niet voorspelt welke hardloper het snelste rent of welke gewichtheffer het meeste gewicht heft. Ze noemen ook een studie onder 693 professionele atleten. Een achtste van alle mannelijke atleten had testosteronniveaus in de vrouwelijke range, en een zevende van alle vrouwelijke atleten zat in de mannelijke range. Er is onder mannelijke en vrouwelijke atleten dus nogal wat overlap in de hoeveelheid testosteron in het bloed.

 Is testosteron belangrijk?

Wat verklaart dan het verschil tussen de prestaties in de mannen en vrouwencompetitie? Karkazis en Jordan-Young citeren onderzoekers die menen dat dit verschil verklaard wordt door de hoeveelheid actieve celmassa. De actieve celmassa is het totale gewicht van het lichaam minus de hoeveelheid vet in het lichaam.

Een andere factor die veel onderzoekers noemen is lichaamslengte. Volgens sporthistoricus Max Dohle is de grote lichaamslengte dan ook de reden waarom Nederlanders en Belgen relatief goed scoren in de sport. We zijn gewoon lang.

Dohle noemt de goede sportprestaties van AOS-vrouwen (AOS staats voor androgeen ongevoeligheidssyndroom) als toonbeeld voor de irrelevantie van testosteron. Een op de 450 Olympische atleten is een AOS-vrouw. AOS-vrouwen zijn geheel ongevoelig voor testosteron. De reden dat zij zo goed scoren heeft te maken met hun lichaamslengte en relatief lange ledematen. Testosteron is dus een heel onzekere succesfactor in de sport. Een factor als het hebben van lange ledematen doet het beter.

Veel onderzoekers noemen de regels van de IAAF dan ook onhoudbaar. Het Olympisch Commite is het met hen eens. Zij vragen alleen een medische behandeling aan vrouwelijke sporters die duidelijk profiteren van een bijzonder hoog testosteron niveau. Onder de regels van het IOC waren de vier betrokken AOS vrouwen niet geopereerd. 

 Steeds meer sekse-onderzoeken

Karkazis en Jordan-Young menen dat een chirurgische aanpassing veel te veel gevraagd is van deze atleten. Het verwijderen van een deel van de clitoris leidt tot verminderd seksueel functioneren. Hormoonbehandelingen kunnen gevaarlijke bijwerkingen hebben die een sporter van 18 nog levenslang met zich mee kan dragen. Velen menen dat het verwijderen van de interne testes bijzonder schadelijk is. De testosteron uit deze testes wordt in het lichaam van AOS vrouwen omgezet in vrouwelijke hormonen, die zij keihard nodig hebben voor een gezonde lichamelijke ontwikkeling. 

Meer en meer atletes zullen aan sekse-onderzoeken en operaties onderworpen worden. De IAAF vraagt nu van ieder land dat atletiekwedstrijden organiseert om sporters met een hoog testosteronniveau te onderzoeken voordat zij worden voorgedragen voor deelname aan internationale competities. De nieuwe regels zorgen voor een golf van sekse-onderzoeken.

 Karkazis en Jordan-Young vinden het uitsluiten van vrouwelijke sporters met een hoog testosteronniveau een slechte oplossing voor een niet bestaand probleem. Het dringt jonge vrouwen een keuze op die zij niet zouden hoeven maken.

 Een goede match

De idee achter een aparte competitie voor mannen en vrouwen is dat tegenstanders goed gematcht moeten zijn om een wedstrijd interessant te maken. Zo zijn er in de bokscompetitie aparte competities voor vedergewichten, weltergewichten, middelgewichten en zwaargewichten. Een wedstrijd tussen een vedergewicht en een zwaargewicht is niet interessant. Het vedergewicht zal bijna altijd verliezen, hoe lang hij ook traint en hoeveel talent hij ook heeft. Maar er is in het boksen geen klasse “overgewicht” die wordt uitgesloten van de competitie of die gedwongen wordt tot een maagbandoperatie.

 De vraag hoe belangrijk het testosteronniveau is, zal per sport verschillen. En als het testosteronniveau heel belangrijk is, dan is de vraag hoe je de sporters er goed op kan matchen. Daarbij zijn uitsluiting en ingrijpende medische behandelingen niet de enig mogelijke oplossing. Zoals het boksen laat zien, kan je altijd verschillende competities maken, waar tegenstanders op een eerlijk speelveld met elkaar kunnen wedijveren.

Het artikel van Rebecca Jordan Young vind je hier

Het artikel van Max Dohle vind je hier

Een eerder artikel in het Contnuum over Caster Semenya door Janiek vind je hier 

Erratum

In een eerdere editie van dit artikel meldde dat de regels van het IOC ertoe leiden dat de vier sporters medisch behandeld werden. Dit moet zijn de IAAF. Met dank aan het Nederlands Netwerk Intersekse/DSD.