Voetbalsokken in pumps

Het is een zonovergoten dag wanneer ik het Cobra Museum in Amstelveen bezoek. Dat stemt alvast positief. Met de verwachting dat er zowel erotische kunst als genderkunst te zien zal zijn, treed ik binnen.

Na een aantal Appels te hebben gezien, loop ik een hoekje om. En ineens zie ik Erwin Olafs ‘Rouge' - spannend videowerk. Sensueel, professioneel, esthetisch - ambiguë queer beauty! Onconventionele modellen. Voetbalsokken in pumps. De beelden met bloed zijn wat onbegrijpelijk maar het zorgt wel voor een tegenwicht op de esthetiek, en maakt het werk net vervreemdend genoeg.

Hierna loop ik de trap op, langs een oninteressant videowerk, omhoog naar de voornaamste zaal. Daar aangekomen springen meteen de gebreide piemeljurk en de fotokubussen in het oog. Bedoeld als persiflage op heteroseksuele burgerlijkheid, toont het laatst genoemde werk onder andere kiekjes van een SM-stel dat gezellig op de bank zit en met de familie een dagje uit beleeft. Deze foto's zijn wel aardig maar net niet toereikend. Van mij hadden de kubussen zelf allemaal even groot mogen zijn, zodat ze gelijkwaardig te beoordelen zijn. Het is nu visueel te rommelig doordat ze variëren van zeer klein tot zeer groot.

Verder dan. Köken Ergu's hoofddoek video is vooral vermoeiend en repetitief, dus in tien seconden heb je ‘t wel gezien, ook dankzij de begeleidende bordjes met uitleg. En uitleg blijkt verderop nog vaker nodig  te zijn.


foto: F. Koeiman

Kwaliteit of statement?

De vraag die ik bij een expositie als deze meteen wil stellen is: is deze kunst kwalitatief goed of is het vooral een statement? Ik neig naar het laatste. Maar briljant vind ik de serie kleine foto's "Eine glückliche ehe" door Daniela Comani - deze serie zet zelfs mij na zoveel jaar toch nog op het verkeerde been! Terwijl je als bezoeker kunt verwachten dat mannen zich als vrouwen kleden en vrouwen zich als mannen, had ik het in dit werk echt niet gezien. Subtiel en subversief toont haar fotowerk een parodie op "het intellectuele stel". Zij belt, hij doet de laptop. Zij fietsen, hij wijst en houdt de kaart vast. Lees de tekst erbij om de driedubbele bodem te herkennen.

De video Transformer van Katharina Sieverding in de onbegrijpelijk grote videoruimte is in één woord: slecht. Het toont een vrouwengezicht dat langzaam overloopt in een mannengezicht. Geproduceerd met de toenmalige videotechnieken doet het hopeloos gedateerd en pretentieus aan. Feminisme is geen garantie voor diepte!

Natuurlijk is ook Risk Hazekamp aanwezig met haar betere werk, vind ik: ‘Moonshine' als Marlboro man. Het supermanborsthaar is recenter. En ook Del La Grace Volcano blijft een must-see uit ‘onze' scene. "Onze" scene? Je wordt er zowaar snobistisch van. Ik denk dat 95% van de bezoekers niet zal weten dat de "Hermaphrodite Torso" niet van een hermafrodiet is maar van een transman.

Risk Hazekamp loopt misschien het risico een one hit wonder te worden. Ik vraag me af of ze ooit nog eens foto's kan maken zónder genderthema. Of heeft zij ergens een enorm pakhuis met honderden geheime werken die we nog niet hebben gezien? Bij Del La Grace voelt het minder als een kunstje. Diens sterke foto's kunnen met gemak op zichzelf staan zonder dat de betekenis overheerst en het het enige interessante aspect is.

Verkeerde been

Het spannendste cadeau in het donker is er ook: een levensecht bioscoopje met een neptrailer van een zogenaamde remake van Gore Vidals Caligula. Ik dacht dat ‘ie echt was. De trailer is kwalitatief goed gemaakt en ontlokt schaterlachen. Ik merk dat deze expositie het leukst is wanneer je op het verkeerde, dus ‘ongewone' been wordt gezet.

Dat ongewone is niet altijd zichtbaar, maar gelukkig hangen er de bekende bordjes met begeleidende tekst. Zo kun je lezen dat de schilderijen van Antoni Viti zijn gemaakt van bloed met pis. Heel mooi esthetisch werk trouwens. Helaas slecht gepresenteerd tegenover een veel te fel gekleurde ruimte met een aids-thema. Ik mis daar trouwens werk van Keith Haring die hier niet geselecteerd is door gastcurator Frank Wagner, maar Haring is misschien al té bekend?

Al kuierend komen we bij Ulrike Ottinger die kwantitatief veel vertegenwoordigd is met ouder fotowerk dat niet zo heel interessant is. Maar haar nieuwe werk is dat wel. Het is mooi en fantasievol maar dan weer wel met een volkomen onzichtbaar gender element. Het gaat meer over freaks. Ik heb er overigens geen enkele probleem mee wanneer transgenders in een adem genoemd worden met freaks. Want ook freaks hebben recht op emancipatie.

De "Lesbian recruitment booth" van Nicole Eisenman is een cartoonesk werk dat mij doet lachen en doet denken: ja, dat is een goed idee. Zoals De Noodles wel eens zeggen "we do recruit!".

Verdeeld

Het is in deze tentoonstelling wel flink speuren met een vergrootglas naar werken die echt indruk maken of ‘binnenkomen'. Het is allemaal niet zo wereldschokkend en kwalitatief nogal verdeeld. En: wat is er zo anders aan? Want wat voor de één gewoon is, of anders is, is dat voor de ander niet. Soms ook is het een zoekplaatje: Zoek alhier het gender aspect.

Ik lees het bordje bij de aquarellen van Kerstin Drechsel - misschien komt het lelijker over dan het is door de steriele manier waarop het opgehangen is. Er staat: ‘Zij onderzoekt in haar werk vaak de mogelijkheden van een artistieke verbeelding van vrouwelijke seksualiteit die niet berust op de overwegend op mannen gerichte kijk van de porno industrie. Ze plaatst vraagtekens bij de publiekelijke preoccupatie van het vrouwelijke lichaam. De serie over boksende vrouwen is een voorbeeld van een integere en niet-seksueel geëxploiteerde verbeelding van vrouwen in een typisch mannelijke praktijk.' De vraag is of dat kan! Alles is porno tegenwoordig. Alles is een fetish. Op de cobra museumsite zijn zelfs al reacties te lezen van mensen die de tentoonstelling te seksueel vinden. Ik vind het precies goed zo. En er wordt het een en ander getoond dat niet elke dag op tv bij talkshows voorbij komt.

Top werk hangt er van Erwin Olof en Chi Peng uit China. En Mapplethorpe moet er ook bij. De foto van de tentoonstellingposter is er ook te zien: het fotowerk "Altered image" van Deborah Kass. Een zelfportret van de fotografe gemodelleerd naar het beroemde travestie portret van Andy Warhol.

Meer van hetzelfde

Moderne leuke tekeningen zijn die van Bas Meerman met zijn getekende dagboeken. Na dit frisse, nog vers ruikende werk, stel ik meteen de vraag: vind ook maar iemand het werk van Gilbert en George nu nog de moeite waard? Zij zijn hier ook vertegenwoordigd met weer meer van hetzelfde.

David Hockneys oude etsen zijn verrassend de moeite waard en in gevoelige lijnen uitgevoerd, maar wel nogal onopvallend in de aller-achterste hoek gehangen.

Aan het einde van de zaal, heel onverwachts, doemt er een graffitimuur op met verontrustende foto's. Het blijkt om een groep in roze bivaksmutsjes getooide homo's te gaan die op pad gaan om eens fijn met hun eigen poten de niet-poten te rammen. Deze "hetero bashers" vind ik goed! Alleen is de naam fag fighters wat misleidend. Oranje spray paint, een omaatje dat bivakmutsen breidt. Heerlijk. Zeer queer.

Anders?

Nederland is wel erg laat met een tentoonstelling van deze soort. Ik herinner me de expositie  "A rrose is a rrose is a rrose - gender performance in photography" die al meer dan tien jaar geleden in New York te zien was en van werkelijk hoge kwaliteit. Deze toonde eerder onontdekte parels en een prachtige tentoonstellingsgids met degelijk studiewerk door Jennifer Blessing. Maar de vergelijking is wellicht onterecht.

Toch moet mijn conclusie over ‘gewoon Anders' zijn: dit is niet voor ingewijden. Voor mensen die graag en veel musea bezoeken is het gebodene wat teleurstellend. Ook voor de mensen die zich elke dag bezig houden met gender, is er niets nieuws te zien. Positief is de enorme zichtbaarheid van de expo. Bijvoorbeeld door het beeld door Hans-Peter Feldmann op het Museumplein. Het lijkt een gesuikerde versie van Michelangelo's David, maar dan negen meter hoog. Erg komisch en lekker niet te ontwijken.

Het museum zegt zelf hierover: ‘Gewoon Anders is een kunsttentoonstelling over seksuele begeerte, gender en identiteitsvorming in de hedendaagse beeldende kunst. De tentoonstelling gaat even voorbij aan de heteroseksuele dominantie van ons dagelijks bestaan, en toont in plaats daarvan andere manieren van leven, zoals homoseksualiteit en transseksualiteit. In meer dan 100 kunstwerken van ongeveer 35 nationale en internationale kunstenaars wordt een beeld geschetst van de enorme rijkheid aan beelden die het onderzoek naar de seksuele identiteit heeft teweeg gebracht.'

Teleurstellend

Deze aankondiging wekt verwachtingen die wel worden waargemaakt maar die te gering zijn voor mijzelf: het biedt mij niets nieuws. Het is een zeer afwisselende tentoonstelling, maar daardoor ook wat chaotisch. Grappig is dat er een bordje hangt met de tekst dat sommige mensen er aanstoot aan zouden kunnen nemen, ook voor de jeugdige bezoekers. Voor veel mensen in Nederland zal het nieuw zijn wat hier te zien is, maar ik betwijfel of die mensen hierheen gaan.

Naast deze wat teleurstellende expo waren er ook nog veel activiteiten omheen georganiseerd. Een uitgebreid cultureel programma met een eigen website, dans, film, theater, een poëziewedstrijd gepresenteerd door Dolly Bellefleur en een gratis expo in de Openbare Bibliotheek van Amsterdam. Heel leuk en niet zomaar opsmuk. Maar voor de tentoonstelling geldt: ga er niet heen als je van ver komt, maar koop de tentoonstellingsgids in je plaatselijke museum of bij de betere boekhandel.

Joli(e) Jiro Ghianni is multi-media kunstenaar en actief kernlid van De Noodles (genderqueer collectief). Zhaar werk is te vinden op:
www.joliesworld.com, www.rotterdamsekunstenaars.nl, www.n00dles.nl