Voorbij de seksetweedeling

"Er komt meer erkenning voor transgenders die moeite hebben met de tweedeling man-vrouw", zei Thomas Wormgoor van Transvisie. Hij was een van de inleiders bij een debat op 18 maart in De Balie in Amsterdam. Het thema was Voorbij m/v, en de centrale vraag: kunnen we wel voorbij die tweedeling komen? 

Insteek bij het kenniscafé in De Balie was de seksetweedeling. Niet iedereen voelt zich thuis in het hokje man of vrouw, zo stelde presentator Martijn van Calmthout nog maar even vast. Bijvoorbeeld omdat ze van het ene naar het andere hokje willen, want hun lichaam komt niet overeen met hun identiteit. Of omdat twee hokjes te weinig zijn. Of omdat ze helemaal niet in een hokje willen. 

Thomas Wormgoor lichtte de biologische, culturele en juridische kanten van de genderdichotomie toe en betoogde dat deze tweedeling wetenschappelijk niet aantoonbaar is. Daarom zou transgenderzorg mensen ook niet moeten dwingen tot een keuze voor man of vrouw. 

Laagdrempelige zorg 

Behalve Wormgoor hielden ook Saskia Keuzenkamp, Movisie en auteur van het SCP-rapport ‘Worden wie je bent’ (2012), Saskia Wieringa, Universiteit van Amsterdam, en Annelijn Wensing-Kruger, Genderteam VUmc, inleidingen over hetzelfde thema. Steeds vanuit andere invalshoeken. Maar steeds met een vergelijkbare boodschap, namelijk er is meer dan alleen die tweedeling m en v. 

Bij het Genderteam lijkt zo bijvoorbeeld meer ruimte te komen voor de diverse manieren waarop mensen hun gender beleven en willen vormgeven. Volgens Wensing-Kruger komen er met die erkenning ook meer mogelijkheden voor gedeeltelijke behandelingen. 

Vanuit het publiek pleitte Arianne van der Ven, redacteur van het Continuüm, voor een laagdrempelige transgenderzorg. Transgenders die geen medische oplossing voor hun genderconflict zoeken, zouden daar dan gemakkelijker een ingang kunnen vinden. Het kan volgens haar helpen voorkomen dat mensen zolang wachten met zoeken naar hulp dat er geen tussenoplossingen meer mogelijk zijn. 

Onvrede 

Presentator Van Calmthout vroeg zich af, verwijzend naar het SCP-rapport dat de moeizame psychische situatie van transgenders beschrijft, of het alleen maar kommer en kwel is in transgenderland. Uit het onderzoek van Saskia Keuzenkamp blijkt dat er zeker gelukkige transgenders zijn, maar dat de seksedichotomie voor veel transgenders (te) dominant blijft. 

En over hoeveel mensen hebben we het eigenlijk? Tamar Doorduin van Rutgers WPF kon daar wel antwoord op geven. Ze wees op recente cijfers van Rutgers WPF over het aantal transgenders in Nederland. Uit een anonieme enquête onder zo'n 8000 Nederlanders bleek dat wel zo’n 5 procent zich psychisch zowel man als vrouw voelt of dat zij zich juist meer het andere dan het geboortegeslacht voelen. Waarschijnlijk zijn zij niet allemaal transgender, want onduidelijk bleef of zij het dan over hun genderidentiteit hebben of over hun genderrol. 

Slechts een klein deel van deze 5 procent gaf aan onvrede te voelen met het lichamelijke geslacht en behoefte te hebben aan behandeling. Dat geldt voor 0,6 procent van de geboren mannen en 0,25 procent van de geboren vrouwen. Die zullen misschien niet allemaal naar het Genderteam stappen, maar ze overwegen op zijn minst een behandeling. 

Ook cultureel antropoloog Saskia Wieringa ging Voorbij m/v. Ze liet zien dat bepaalde Aziatische culturen meer genders kennen dan wij, zoals de Hijra’s in India en de Bissu en Waria in Indonesië. Veel van deze variaties op de gendertweedeling vervullen vanouds een religieuze functie, want door hun mannelijke en vrouwelijke kanten werden ze beschouwd als meer verbonden met de goden. Desondanks hebben deze mensen volgens Wieringa doorgaans zeker geen gemakkelijk leven. 

Veelzijdige inleiding 

India en Indonesië is voor de meeste Baliebezoekers ver weg. Want hoe zit het met de ruimte tussen de polen in Nederland? Wordt die groter? En hoe moeilijk is het in dit land om als het ware tussen die polen van man en vrouw te leven? Hoe kunnen we denken over fluïditeit? Mensen kunnen in hun leven immers ook bewegen op het genderspectrum. Vragen die wel aangestipt werden, maar niet heel diep werden besproken. 

Dat was misschien jammer voor de grote groep van transgenders in het publiek, maar voor mensen die nog niet veel van het onderwerp af wisten, bood het afwisselende programma een veelzijdige inleiding op de wondere genderwereld. Voorbij m/v ging het zeker. 

De avond kan nog bekeken worden via deze link. 

Het KennisCafé is een coproductie van De Volkskrant, KNAW, science center NEMO en De Balie. Elke derde maandag van de maand bespreken journalisten en wetenschappers live een actueel onderwerp.