Vanuit de overtuiging dat transgender en non-binaire personen meer zeggenschap moeten hebben over hoe ze in de media worden neergezet, bespraken bijna dertig media- en ervaringsdeskundigen aanpak en strategieën. Wat vraagt dit van media, wat vraagt het van transpersonen, wat vraagt dit van organisaties zoals TNN? Twee dagen discussie onder leiding van Eliza Steinbock van Universiteit Leiden / T-Image bij Atria.

"Let's start to make media that makes us feel good", oppert Jabu Pereira (Iranti). Niet de sensationele verhalen, de focus op lichaamsaanpassing of de transpersoon als medisch geval. Niet de vooroordelen en het eenzijdige beeld, maar de diversiteit, de verhalen van binnenuit. ‘We're at a #transmedia conference to discuss how trans activists and organisations work with the media to tell the stories we want to tell’, twittert Scott Turner Schofield (GLAAD).      

De deelnemers van de tweedaagse mediameeting, 19 en 20 oktober in Amsterdam, komen van internationale organisaties zoals GATE,TGEU, All About Trans, Iranti en GLAAD. En ook van verschillende Nederlandse organisaties – behalve van organisatoren TNN, Stichting T-Image en Atria bijvoorbeeld van Principle17, TransAmsterdam, COC Rotterdam en de Transketeers.



Internationale organisaties stellen zich voor (foto: Kam Wai Kui)

Hoe kunnen we zorgen dat de stem van transpersonen beter gehoord wordt? Dat is de vraag die we bespreken. Hoe kunnen we helpen dat het transverhaal op de juiste manier wordt verteld, en wat is dan dat verhaal, wat is juist? Hoe kunnen we zorgen dat de media zich rekenschap geven van de belangen van transmensen en hun diversiteit? Dat niet alles om het medische transitietraject gaat, dat genderidentiteit altijd slechts een deel is van de gehele identiteit is en dat er ook aandacht is voor non-binaire transpersonen, niet alleen de binaire transman of transvrouw. Hoe kunnen we media op hun miskleunen en vooroordelen wijzen en zorgen dat het in de toekomst beter gaat?

Ambitieuze doelen. Maar dankzij de inbreng van alle deelnemers is er na twee dagen het gevoel dat we goede stappen hebben gezet. ‘Lots of exciting ideas to move forward’, twittert Naomhán O’Connor (GATE). Die opwindende ideeën komen ook dankzij de vertegenwoordigers van de buitenlandse organisaties (zie het kader onderaan). Hun gedachten, hun ervaringen in vaak lastige omstandigheden, de internationale omgeving waarin ze werken. Dat alles maakt hun inbreng uiterst waardevol.

Eliza Steinbock van Universiteit Leiden / T-Image leidt de discussie (foto: Kam Wai Kui)

Bedreigingen en mogelijkheden

We inventariseren de eerste dag kracht, zwakte, bedreiging en mogelijkheden van de media als het gaat om berichtgeving over transissues. Een kracht is bijvoorbeeld dat media voor zichtbaarheid kunnen zorgen. Dat ze verhalen kunnen vertellen over transmensen en herkenning oproepen. En dat ze daarmee verbinding en acceptatie kunnen realiseren. 

Maar het kan ook misgaan. Visibility means vulnerability. Je stelt je kwetsbaar op en media kunnen daar misbruik van maken. Er wordt gesproken over ‘de roofzuchtige pers’, de pers die je een sensationeel verhaal ontfutselt en je gebruikt om te ‘scoren’. Verschillende deelnemers hebben ervaringen met de media waar ze niet gelukkig over zijn, boos soms.

Inventarisatie in subgroepje (foto: Kam Wai Kui)

Er zijn gelukkig ook voorbeelden van media en journalisten die het goed doen, mensen in hun waarde laten, verstand van zaken hebben en werkelijk bijdragen aan herkenbaarheid en emancipatie. Moeten we geen lijsten aanleggen, is een suggestie? Hoe kunnen we journalisten bereiken en ze beter voorzien? Moeten transmensen worden getraind in omgang met de media, in ‘nee’ zeggen, ’dat is niet van belang’ of ‘die vraag ga ik niet beantwoorden’? In hoe ze controle op het verhaal kunnen krijgen. 

Dat is niet eenvoudig. Mensen in de trans community zijn soms heel sterk nadat ze lang voor erkenning van hun genderidentiteit hebben gevochten, maar vaak ook verdeeld, gekwetst, gepest, bedreigd, onzeker. Bovendien komen er steeds nieuwe transmensen in de media. Nog steeds focussen die media, geschreven pers of tv bijvoorbeeld, zich immers vaak op het transitieproces. Is dat voorbij dan hebben media minder belangstelling. En transmensen hebben overigens zelf vaak ook minder behoefte de aandacht te vestigen op wat ze doormaken.

Sommige transgroepen vallen vanwege de focus op transitie vaak buiten beeld. Het programma Genderbende, over non-binaire mensen, was een positieve uitzondering. Maar over het algemeen zie je de witte en binaire trans. Veel mensen herkennen zich daar niet of nauwelijks in.

Een bedreiging is ook een soort gendermoeheid of verzadiging die terugslaat op transmensen in de media. ‘Daar heb je ze weer met hun verhaal.’ Het publiek ziet dan op basis van narratieven waarin bijvoorbeeld de slachtofferrol van transmensen wordt getoond, vooroordelen bevestigd. En tolerantie kan omslaan in onverschilligheid. Een andere dreiging is het politieke klimaat. Dat lijkt in Nederland, waar de regering het regenboogakkoord ter harte neemt, mee te vallen. Maar criminalisering van sekswerkers duwt transmensen vaak in een moeilijke situatie. En in veel landen zie je wat trans betreft, LHTBI in het algemeen, eerder een achteruitgang. Met de VS en Rusland als lelijke voorbeelden.

Een wereld te winnen, in buitenland en hier. En daarvoor zijn er genoeg mogelijkheden. Transmensen kunnen als experts op transgebied zelf media maken, voor en achter de camera of de computer. Er zijn mooie voorbeelden zoals de publicatie Trans of sommige tv-interviews.

"Er is meer diversiteit aan transgenderervaringen in de media”, constateert Elise van Alphen, directeur van TNN. “En het taalgebruik wordt over het algemeen beter." Je ziet ook steeds meer prachtige verhalen in films en boeken. Verder kun je denken aan allies, goedgeïnformeerde partners. Omdat het bij transgender ook om gender gaat, zijn ze sowieso vaak betrokken bij de inzet voor gendergelijkheid en de feministische zaak. 

Vervolg

Dat is een eerste inventarisatie. Later die dag worden de mogelijkheden verder besproken. Puntsgewijs.

-          Een voorstel is om betere stockfoto’s te maken. Als media een foto zoeken voor een verhaal over transgender komen ze vaak bij de bekende beelden. Die zijn meestal nogal stereotiep of vooroordeelbevestigend. Hoe kunnen we helpen opdat ze betere beelden krijgen: een blije trans bijvoorbeeld. En gemaakt door transfotografen als het even kan.

-          Richt je met je mediaboodschap op de movable middle, zegt Scott Turner Schofield. Het heeft weinig zin om je energie te verspillen aan mensen die je toch niet kunt overtuigen of mensen die je niet meer hoeft te overtuigen. Maar er is een grote groep daartussen die waarschijnlijk niet bekend is met het jargon, maar die je met goede verhalen wel kunt overtuigen van het belang van ruimte voor transgender personen. ‘Don't waste time with trolls. Educate those willing to listen.’

-          Transgender Media Watch (TMW) suggereert (ook) dat je als transorganisatie nadenkt over rapid response. Soms moet je immers snel reageren op verhalen die niet goed in de media komen. Voordat ze een eigen leven gaan leiden en opdat ze misschien nog gecorrigeerd kunnen worden. Dan is het handig als je je commentaar min of meer van de plank kunt trekken.

-          Aansluitend hierop, preventie natuurlijk. Voorkomen dat die verhalen niet goed in de media komen. Er zijn gidsen voor journalisten, bij TNN de handreiking contacten met de pers.

-          Bedenk ook andere narratieven. Het beeld zoals dat van transgender personen vaak wordt neergezet is iemand die ‘in het verkeerde lichaam is geboren’ en toewerkt naar transitie. Alsof je dan altijd geslaagd bent als trans. Of een slachtoffer die wordt gepest of zelf vermoord. Het beeld is veel diverser. Het transgenderzijn is sowieso maar een element van de identiteit van iemand. Dit is een advies dat media zich kunnen aanleunen, maar waar vast ook de transgender community zich rekenschap van kan geven.

-          Een advies is verder je met journalisten te verbinden. Een goed netwerk waar je op terug kunt vallen. Daar kun je vertrouwen en kennis laten groeien, en begrip voor hoe beide zijn en werken. Je kunt ze uitnodigen op transevenementen. Zaak is wel om die relaties te onderhouden.

Deelnemers aan de Trans Media Meeting bij Atria

Er wordt nu gewerkt aan een vervolg. Zo komt er binnenkort een wereldcafé waar journalisten transpersonen kunnen ontmoeten. Journalisten en media kunnen bij deze ontmoeting hun kennis vergroten opdat ze missers zoals met de vermoorde sekswerker Bianca niet meer maken. Ze kunnen er ook meer en veelzijdiger ingangen naar de transgemeenschap vinden. Er is hoop dat we dan een beter, veelzijdiger, adequater transverhaal kunnen neerzetten.

Naomhán O'Connor, Kate Llwellyn, Mina Tolu en Scott Turner Schofield (foto's: Kam Wai Kui)

De internationale organisaties

Zes internationale organisaties rondom trans issues zijn vertegenwoordigd op de trans media meeting in oktober. Jabu Pereira, directeur van Iranti uit Zuid-Afrika, Scott Turner Schofield, acteur en vertegenwoordiger voor het Amerikaanse Glaad, Mina Tolu, vertegenwoordigt Transgender Europe (TGEU) als communication officer, net als Naomhán O’Connor namens GATE (Global action for trans*equality) en Kate Llwellyn, projectcoördinator, en Ed Zephyr, transacteur en adviseur, vanuit het Engelse All About Trans. Op de tweede dag van de meeting is er Skype-verbinding met Jennie Kermode, directeur van Transgender Media Watch.

Jabu Pereira vertelt over Iranti Media). “We tell the story that seems good to us.”

Scott Turner Schofield heeft als transacteur een rol gespeeld in The Bold and the Beautiful. Het gaat het GLAAD’s transgender media program en is de GLAAD media reference guide te vinden.

Mina Tolu is als communication officer aanwezig namens TGEU. guide for journalists. Nu alleen in het Engels, maar vanaf 2018 wordt die vertaald. Dan komen er ook trainingen voor journalisten en voor transmensen over omgang met de media.

All about Trans is met twee mensen uit Engeland gekomen: projectcoördinator Kate Llwellyn en transacteur en adviseur Ed Zephyr. De organisatie werkt samen met senior journalisten om de transstem goed te laten horen, een genuanceerder beeld te creëren en een betere verstandhouding tussen transpersonen en mediamakers via ‘interactions’. Daarbij worden transpersonen gekoppeld aan mediamakers. Dat begon in 2011 na de sensationele berichtgeving over een moord op een transpersoon. Initiatiefnemer is met name Paris Lees, een van de senior journalisten. “Er is een verbetering te zien in de Britse media”, zegt Kate. “Het gaat langzaam, maar het gaat vooruit.”

GATE staat voor Global Action for Trans*Equality. Naomhán O’Connor, sinds kort communication officer, legt uit wat GATE doet en waar ze voor staan. Dat laatste is een wereld waarin ook de mensenrechten gerespecteerd worden waar het gaat om genderidentiteit, genderexpressie en lichamelijke diversiteit. Ze zetten zich in voor transgender mensen en mensen met intersekse conditie. Onder meer op het gebied van depathologisering. 

Ten slotte is er Trans Media Watch, in de persoon van Jennie Kermode in Groot-Brittannië via Skype. Trans Media Watch houdt zich bij uitstek bezig met de beeldvorming in de media van trans- en intersekse thema’s. Ze steunen mediamensen in begripsvorming aan de ene kant, en transgender personen en personen met intersekse conditie aan de andere kant. Geen vooroordelen, maar goede informatie en beeldvorming. Trans Media Watch heeft ‘transnieuws’, biedt advies en trainingen en heeft, vanzelfsprekend, ook een stijlgids. Meer informatie voor de media betreft bijv. wat je als journalist of medium níet moet doen en welke misverstanden kunnen optreden, wat er mis kan gaan en wat dit voor ernstige gevolgen kan hebben voor de mensen die op een vervelende manier in de publieke aandacht komen, en ook wat non-binair inhoudt.

De links: Iranti - GLAAD - TGEU - All about Trans - GATE - Trans Media Watch