‘Zorg dat je voor jezelf opkomt’

Als je transgenderpartner in transitie gaat, verandert er ongelooflijk veel in je leven. De vrouw of de man met wie je ooit trouwde, is niet meer die vrouw of die man. Dat maakte Marian Geurtsen ook mee. Ze had al zeventien jaar een relatie toen de man met wie ze het leven deelde, haar vertelde dat hij verder wilde als vrouw.

Geurtsen had geen idee wat haar te wachten stond en zocht steun en informatie. Maar informatie was er nauwelijks te vinden. Voor transgender personen die in transitie gaan, zijn er psychologen, artsen, lotgenoten. Voor de partner is het pionieren, schrijft Geurtsen. Maar de zelfhulpgroep (H)Erkenning van Transvisie was voor haar ‘een warm bad’. Ze ontmoette er andere partners. Veel van die partners kwamen er overigens niet uit en zagen de relatie stranden. Een extra argument wellicht om als partner antwoorden te formuleren op vragen die opkomen.

Dat zijn er veel. Want wat betekent zo’n transitie voor jouw identiteit? Word je als je ooit als heteroseksuele vrouw een relatie kreeg nu lesbisch als je partner vrouw wordt? Wat betekent het voor de kinderen? Wat voelt eigenlijk de persoon in transitie zelf en hoe ga jij als partner om met die gevoelens, met eventuele rouw en twijfel, met de coming-out of met onbegrip in de buitenwereld? Met familieleden die je partner bijvoorbeeld hardnekkig met het oude voornaamwoord en de vroegere naam aanduiden? En dan, verdwijnt genderdysforie na de transitie, kun je samen in transitie en wat verandert er in de seksuele relatie?

Smalle brug

Er is niet één recept. Dat blijkt wel uit de verhalen die Geurtsen heeft opgetekend in haar boek ‘Een bijzondere liefde’. In het boek dat 10 juni 2016 is verschenen, staan veertien verhalen van partners. Soms leerden ze hun partner kennen voor de transitie, soms pas daarna en soms terwijl de transitie in volle gang was. Soms waren die partners nog zoekende, maar vaak wisten ze het allang en was hun genderdysforie een diep weggestopt geheim.

Geurtsen wist het van haar partner. Hij, toen nog, vertelde haar al toen ze elkaar een week kenden, dat hij liever als meisje geboren was. Het leek hem acceptabel om alleen met af en toe omkleden verder te leven. In die tijd was er veel minder bekend over transseksualiteit. Geurtsen ging op zoek en hoorde over de smalle brug tussen travestie en transseksualiteit. Ze groeide mee terwijl haar lief zich op het pad van de travestie begaf. ‘De eerste keer dat ik hem met make-up zag, vond ik het afschuwelijk. Maar wat voor mij vervreemdend was, vond zij geslaagd, want de man was onherkenbaar geworden in de spiegel.’

Er is een groot verschil tussen leven met een man die aan travestie doet en leven met een transvrouw, schrijft Geurtsen. Dat realiseerde ze zich toen haar partner aankondigde dat hij een stap verder moest gaan. Er is dan verlies (van je oude partner), je komt steeds op de tweede plaats (de persoon in transitie staat altijd centraal) en, stelt Geurtsen, je ontwikkelt tegelijk een nieuwe identiteit (lukt je dat wel?).

De verhalen van de veertien partners zijn verschillend, maar vertonen veel overlap. Daardoor krijg je misschien het gevoel dat je het wel weet na vijf, zes portretten. Maar dan komt er toch weer een verrassend inzicht. Bijvoorbeeld de uitspraak van een partner die ook merkt dat een transgenderpersoon soms in de knoop zit met het eigen lichaam en moeite heeft met seks. “Vertrouwen en intimiteit vind ik belangrijker dan seksualiteit.” Fijn als je als partner dat kunt accepteren.

Voor jezelf opkomen

Al die verhalen zijn full quote, het verhaal helemaal verteld door de geïnterviewde. Geurtsen heeft, zo stel ik me voor, de opgenomen gesprekken uitgeschreven en enigszins bewerkt, maar ze had daar soms wel iets verder in mogen gaan. De lezer verwacht wellicht een soort van handleiding: wat te doen nu mijn partner in transitie gaat of hoe om te gaan met zijn of haar transseksueelzijn? Zoiets als hier of hier.

Zoals gezegd, er is niet één recept, maar er zijn wel conclusies te trekken. Een conclusie is bijvoorbeeld dat je jezelf niet vergeet. “Een keer zei een transvrouw tegen mij: ‘Zorg dat je tijdens het proces voor jezelf opkomt.” Dat zegt een van de geïnterviewde partners. Een heel belangrijke uitspraak, lijkt me.   

En op al de volgende vragen zijn antwoorden te bedenken. Wat zijn de voorwaarden om als stel een transitie te overleven? (Dat je elkaar accepteert in alles wat er verandert.) Wat doet het met je kinderen? (Dat hangt ook af van leeftijd, reacties van klasgenootjes, je eigen opstelling.) Wat komt er allemaal op je af als je partner in transitie gaat? (Veel, informeer je goed.) Wat betekent het dat de partner verlies en rouw ervaart? (Je neemt toch afscheid van een persoon die je nooit meer terugziet.) Verandert de relatie als de transgender verandert? (Ongetwijfeld, het is de vraag of je daarin mee kan gaan, en of dat je daar als partner tijd en ruimte voor krijgt.)

Nog iets over dat laatste. Transgender personen klagen vaak over de lange wachttijd. Hun genderdysforie is vaak zo ziekmakend dat ze ten einde raad voor transitie kiezen. Zo’n proces duurt gemiddeld wel vijf jaar voordat de transgender zegt: ik ben klaar met transitie. Lang, maar vanuit het gezichtspunt van de partners is het vaak wel prettig dat het leven niet van vandaag op morgen op z’n kop staat. Dat geeft hen de tijd om aan de nieuwe situatie te wennen, eens bij (H)erkenning langs te gaan en bijvoorbeeld het boek van Marian Geurtsen te lezen.

Een bijzondere liefde (220 pagina’s) is uitgegeven bij Uitgeverij Van Brug.
Prijs: € 22,95

 (H)Erkenning
(H)erkenning is een zelfhulpgroep (site) voor alle naasten van transseksuelen en transgenders: partners, kinderen, broers en zussen, ouders, grootouders en vrienden. (H)Erkenning organiseert vier keer per jaar een bijeenkomst over een thema of met een gastspreker. Of ze organiseren een wandeling. Tenzij uitdrukkelijk anders wordt vermeld, is het niet de bedoeling dat transgenders en transseksuelen meekomen.

Transpartner Zone
Voor partners die laagdrempeliger contact met elkaar willen, is er de Facebookgroep Transpartner Zone. Om met elkaar te delen wat je meemaakt als partner van, of dat nou vreugdevol of verdrietig, verwarrend of inspirerend is. De Transpartner Zone heeft zulke strenge privacy-instellingen dat je vrienden niet kunnen zien dat je lid bent. Aanmelden kan via (H)Erkenning of door een vriendschapsverzoek en berichtje te sturen aan beheerder Tamar Doorduin.

Aankondiging
Blijf Het Continuüm volgen, bijvoorbeeld door je aan te melden voor de nieuwsbrief. Binnenkort publiceert Tamar Doorduin over haar ervaring als 'post-partner': hoe is het om een relatie te krijgen met iemand die al in transitie is.