Dealen met drempels en dilemma's
Kinderwens in transgezinnen
Wat komt er kijken voor transgender personen met een kinderwens? Die vraag kwam bij me op na een gesprek met iemand die dealde met allerlei drempels en dilemma’s op de weg naar kinderen en ouderschap. En ook na het zien van baba Ryan Ramharak, eind oktober 2023 op NPO3 in een documentaire van de VPRO en de Transketeers over hormonen.
Praat je over een kinderwens, dan gaat het over een diep verlangen om ouder te worden en een kind te krijgen. Een heel emotioneel proces. Het begint met hoop, misschien ongeduld en frustratie omdat het allemaal langer duurt dan gedacht, er is angst en er zijn zorgen over de opvoeding en misschien over financiële aspecten. Of er zijn zorgen over zaken die vruchtbaarheid beïnvloeden of ouderschap onmogelijk lijken te maken. Daar kunnen transgender personen over meepraten.
En uiteindelijk is er hoogstwaarschijnlijk veel blijdschap en toewijding zodra de kinderwens vervuld wordt. Of dat nu via geboorte of adoptie is.
Niet zozeer over die gevoelens, gaat dit artikel, maar wel over die reis. Want er zijn voor trans mensen met kinderwens allerlei overwegingen over vruchtbaarheid, invriezen, donoren en draagmoeders. Wat kunnen ze zelf en waar hebben ze hulp nodig?
Kinderwenscentra
Om te beginnen vruchtbaarheid. De medische transitie, met name hormoontherapie, beïnvloedt de vruchtbaarheid en genderbevestigende chirurgie heeft vanzelf ook consequenties. Reden waarom transgender personen voor ze een transitietraject ingaan, vaak advies krijgen om sperma of eicellen te laten invriezen. Dat kan bij vruchtbaarheidsklinieken en in sommige ziekenhuizen. Ze staan er misschien niet bij stil als ze de transitie ingaan, maar kunnen dan later nog steeds biologische ouder worden.
Als stel kun je verschillende situaties hebben. Heeft bijvoorbeeld een van beide nog een baarmoeder? Zoals Ryan Ramharak die graag zwanger wilde worden van diens cis-man en stopte met testosteron. Misschien heb je met z’n tweeën geen (geschikte) baarmoeder of heb je zelfs twee baarmoeders. Kun je zelf zwanger worden, een van jullie beiden, zijn er donateurs nodig, draagmoeders of een combinatie van dit alles?
Het zijn ingrijpende beslissingen die je dan moet nemen. Belangrijkste is dat je daar goed over kunt praten en ook weet waar je eventueel kunt aankloppen.
Over wat er komt kijken bij ‘regenbooggezinnen’ die een kinderwens hebben, is niet alleen bij de aanstaande ouders veel onduidelijkheid. Ook huisartsen en hulpinstanties weten lang niet altijd de weg.
Er zijn dan vaak wel kinderwenscentra of vruchtbaarheidsklinieken die je kunnen helpen. Zoek bijvoorbeeld op Zorgkaart Nederland met ‘kinderwens’ of ‘vruchtbaarheid’; dan vind je dergelijke instellingen. Ze geven bijvoorbeeld advies en behandelingen om zwanger te worden. Soms hebben ze ook ervaring met trans ouders.
Volgens Ryan in zijn bij Boekscout uitgegeven boek (Hoe ik baba werd), komt het wel voor dat fertiliteitsklinieken en ziekenhuizen deze zorg voor trans personen ‘complex’ maken. Ze behandelen het dan als iets dat nooit voorkomt en waar heel lang over nagedacht moet worden.
Screening
Wat zijn de mogelijkheden? Zonder baarmoeder bij een van beide kandidaat-ouders zijn de hindernissen vaak hoger, want het is lastig om een goede draagmoeder en een geschikte eiceldonor te vinden. Stellen met alleen baarmoeders hebben dan weer een spermadonor nodig. Dat er een derde persoon nodig is, vinden sommige mensen best lastig of zelfs onoverkomelijk. Zwanger worden via een vruchtbaarheidscentrum schrikt soms ook af.
Wat gebeurt daar dan? In een vruchtbaarheidskliniek kun je bijvoorbeeld zwanger worden onder medische begeleiding na inseminatie met sperma van een gescreende spermadonor. Voor je zo’n traject ingaat, wordt ook gekeken naar de situatie van de kandidaat-ouder. Is er bijvoorbeeld een stabiele woon-, leef- en werksituatie, steun vanuit een sociaal netwerk en voldoende financiële draagkracht?
Weliswaar kan dit bij heterokoppels ook overwogen worden, maar mede afhankelijk van het fertiliteitstraject – ivf/isci of iui - kun je toch vaak een screening krijgen omdat je trans bent. De standaard, die nu overigens bij de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie, NVOG, ter discussie staat, was zelfs dat trans ouders eerst met een maatschappelijk werker praten.
Hormonale stimulatie
Petra De Sutter, behalve politica in België ook arts-gynaecoloog en trans vrouw, heeft gepubliceerd over ouderschap. In haar boek ‘Zwanger worden (alles wat je moet weten over de kinderwens’ staat een hoofdstukje over ‘niet-traditionele’ gezinnen. En een uitgebreid deel onder de titel: Als natuurlijk zwanger worden niet lukt.
Ze spreekt daarin over onvruchtbaarheid, verminderde vruchtbaarheid en endometriose (die bevruchting en zwangerschap kan bemoeilijken). Intersekse variaties kunnen overigens ook veel invloed hebben op de vruchtbaarheid.
Voor trans personen hebben hormonen gevolgen, maar er is verschil.
Bij personen die aan testosteron gaan, wordt de eicelproductie gepauzeerd. Maar het heeft, zo blijkt uit onderzoek, nauwelijks of geen invloed op de vruchtbaarheid en ook als je na tien jaar van testosteron af gaat, kan de cyclus normaal gesproken weer opnieuw beginnen. Eventueel nog met hormonale stimulatie om de eierstokken te activeren en ovulatie te bevorderen.
Door oestrogeen stopt voor veel mensen de zaadproductie, schrijft Ryan. Voor een deel van hen kan dat weer op gang komen zodra ze stoppen met hormonen, maar dat is niet zeker.
Emotionele trajecten
Soms is bij onvruchtbaarheid, verminderde vruchtbaarheid of endometriose ivf of kunstmatige inseminatie nodig.
Dat is niet hetzelfde. Bij ivf worden eicellen en sperma buiten het lichaam samengebracht in een laboratoriumomgeving. Is bevruchting succesvol, dan worden de resulterende embryo’s in een baarmoeder geplaatst. Bij kunstmatige inseminatie, of, ingeval van vruchtbaarheidsproblemen, IUI, intra-uteriene inseminatie, wordt sperma, van partner of ouder – eventueel eerder ingevroren sperma – rechtstreeks in een baarmoeder ingebracht. De intra-cytoplasmatische sperma-injectie (icsi) is een vorm van ivf.
Hoeveel pogingen er vergoed worden van ivf/icsi of iui is afhankelijk van de verzekering. In de basiszorgverzekering zijn dat er maximaal drie voor vrouwen tot 43 jaar. Ivf is complexer en kostbaarder dan kunstmatige inseminatie. Informeer je over wat er kan en wat het kost voordat je voor een voldongen (financieel) feit staat.
Het zijn emotionele trajecten. Het is ook zwaar als het mislukt. Bewaak je grenzen en las af en toe een pauze in, schrijft De Sutter. Soms is het ook gewoon nodig dat een vrouw haar lichaam laat rusten. En dat je ruimte geeft aan de bijkomende emoties. Blijf praten, luisteren naar elkaar en elkaar in de gaten houden.
Hoe voelt het? Ryan Ramharak, die na zijn zwangerschap, een kindje kreeg, vindt zwangerschap niet per se vrouwelijk. Zo wordt het wel vaak gezien omdat de meeste mensen alleen zwangere vrouwen kennen, maar als non-binair persoon of trans man kun je dus ook zwanger worden. Net als je nagels lakken. Dat kun je ook als trans man met plezier doen.
Een derde van de zwangere trans personen ervaart volgens Ryan een zwangerschap neutraal. Het geeft hen geen extra dysforie. Voor een derde geeft een zwangerschap juist euforie. En voor het laatste derde deel geeft een zwangerschap juist meer dysforie. Denk dus na over wat je wilt en hoe het voor jou voelt.
Donoren
En dan is er nog de donor. Je kunt denken aan spermadonatie, eiceldonatie en soms ook embryodonatie.
Vaak komen de embryo’s van koppels die een ivf-behandeling gedaan hebben en resterende embryo’s zelf niet meer willen gebruiken. Overigens zijn er, aldus Ryan, in Nederland maar twee plekken waar een embryo in een baarmoederholte kan worden gebracht, vruchtbaarheidskliniek Nij Geertgen en Amsterdam UMC.
Hoe ga je daarmee om? Geef je een donor een plek in je leven? Het is geen lichtzinnige overweging wie je dan als donor kiest, want deze persoon krijgt een belangrijke rol in jouw leven en het leven van je kind.
In Nederland zijn er enkel gekende en open-profieldonoren mogelijk, dus er wordt niet gewerkt met anonieme donoren. Een open-profieldonor is in principe onbekend, maar wel geregistreerd. Een kind kan diens identiteit opvragen zodra die 16 jaar is.
Draagmoederschap kan onder bepaalde voorwaarden in Nederland. ‘Wensouders’ kunnen een draagmoeder binnen de eigen kring zoeken, openlijk is niet toegestaan. Ze mogen de (on)kosten voor de draagmoeder vergoeden, maar die mag er niet aan verdienen.
Wensouders kunnen eventueel ook naar het buitenland gaan voor draagmoederschap. Dat lijkt misschien veilig en ver weg, maar ook zo’n draagmoeder blijft toch ‘familie’ van je kind. In het boek van Ryan waarschuwt Ties van der Meer van Stichting Donorkind voor inschakelen van een buitenlandse draagmoeder: “Ik denk dat dat ontmoedigd moet worden.”
Als draagmoederschap wel een optie is, is er nog een eiceldonor nodig. Dat kan een van de twee zijn als een van de twee eicellen produceert. Maar is die er niet dan is een tweede persoon met een baarmoeder nodig voor vervullen van de kinderwens.
Soms is co-ouderschap een oplossing. Heb je zelf geen partner, dan kun je op zoek gaan naar iemand die met jou co-ouder willen zijn. Bijvoorbeeld iemand met zaadcellen.
En ten slotte kun je aan adoptie denken. Ook transgender personen. Als ze aan de wettelijke eisen voldoen (zoals: minimaal 21 jaar oud en toestemming van biologische ouder of ouders) en als ze als geschikte ouders worden beoordeeld, staat daarvoor niets in de weg.
Maar, zoals Ryan schrijft, bedenk dat er veel misstanden zijn met adoptie. Vaak zijn de papieren vervalst of is er geen informatie over het kind en familie bekend. Als mensen later gaan zoeken naar hun roots, komen ze soms achter pijnlijke waarheden.
Dit is een notendop wat er op je af kan komen als transgender ouder of ouders met een kinderwens. Duizelingwekkend, lijkt me. En het is nog lang niet alles waar je waarschijnlijk tegenaan gaat lopen.
Hier nog een paar informatieve sites en andere bronnen:
Het is een wat rommelig boekje - interviews, taalvoorkeuren, tips, commentaar en basis in deel 0 (!) - dat helaas vol spelfouten staat. Ryan Ramharaks publicatie (Hoe ik baba werd, alles wat je moet weten over trans-zijn en een kinderwens hebben) is uitgegeven in eigen beheer. (Boekscout.nl)
Luister verder naar de podcast waarin Tamar en Sophie praten over hun kinderwensavonturen: Mensje in de Maak. Binnenkort komen er nieuwe afleveringen.
Lees ook:
https://www.transgendernetwerk.nl/nieuws/nieuw-onderzoek-naar-draagmoederschap/